روشهای درمان زخم مزمن | کلینیک درمان زخم مانیکان
در مقاله « 👈 زخم مزمن چیست؟ » درباره دلایل ایجاد زخم مزمن و نحوه مدیریت و مراقبت از زخم مزمن توضیحات مفصلی آورده شد. ما در کلینیک زخم مانیکان ، علاوه بر درمان تخصصی انواع زخم ها مانند زخم دیابتی ، زخم بستر ، زخم عروقی و … ، تلاش کرده ایم تا با گردآوری مطالب مفید و آموزنده در حوزه زخم ، به هم میهنان گرامی در مقابله و درمان انواع زخم ها آگاهی رسانی کرده و با هدف توانمند سازی افراد جامعه در رسیدن به زندگی سالم ، قدم برداشته و در جهت ارائه خدمات درمانی و علمی به آحاد جامعه نقشی ارزشمند ایفا نمائیم.
📌 بدیهی است که در صورت نگرانی در مورد زخم یا هرگونه تغییر یا تاخیر در روند ترمیم زخم نسبت به دفعات قبلی، اولین اقدام مناسب مراجعه به پزشک است.
درمان زخم مزمن
زخم‌های مزمن در ابتدا به خوبی شستشو داده شده و با استفاده از پانسمان و بانداژ پوشانده می‌شوند. اگر علیرغم این مراقبت‌ها، زخم پس از مدتی طولانی بهبود پیدا نکرد، درمان‌های خاصی مانند وکیوم تراپی یا پیوند پوستی (گرافت) مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اگر ترمیم زخم بیشتر از هشت هفته طول بکشد و هیچ نشانه‌ای از بهبودی نباشد این زخم، یک زخم مزمن در نظر گرفته می‌شود. این نوع زخم‌ها معمولاً در اثر گردش خون ضعیف، دیابت یا سیستم ایمنی ضعیف ایجاد می‌شوند. زخم‌های باز روی پا با نام زخم وریدی شناخته می‌شوند.
علاوه بر مراقبت و درمان زخم، استفاده از مسکن هم اهمیت دارد. در بعضی افراد که ترمیم زخم آن‌ها به کندی صورت می‌گیرد، حمایت عاطفی هم بسیار کمک‌کننده است.
شستشوی زخم
معمولاً هنگام تعویض پانسمان، زخم با استفاده از محلول سالین (نمک) شستشو داده می‌شود. با این حال هنوز اطلاعات دقیقی درمورد مزایا و معایب انواع محلول‌هایی که برای شستشوی زخم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و تأثیری که بر روند ترمیم زخم می‌گذارند، در دسترس نیست. هنوز مشخص نیست که آیا می‌توانیم از آب لوله‌کشی برای شستشوی زخم‌ها استفاده کنیم یا خیر.
دبریدمان
هنگام درمان زخم‌های مزمن، پزشکان یا پرستاران اغلب بافت مرده و ملتهب را برمی‌دارند. به این کار، دبریدمان زخم گفته می‌شود. این کار با استفاده از وسایلی مانند پنس، ابزاری تیز و قاشق‌مانند به نام کورت یا تیغ بیستوری انجام می‌شود. گاهی نیز از یک ژل آنزیمی برای شستشوی زخم استفاده می‌شود.
شستشوی زخم با استفاده از واترجت با فشار بالا نیز امکان‌پذیر است. در شکل دیگر دبریدمان، از نوع خاصی ماگوت (لاور) که برای اهداف درمانی پرورش داده شده، استفاده می‌شود. ماگوت‌ها روی زخم قرار داده می‌شوند تا بافت مرده و مایعات آن برداشته شود.
از آن‌جایی که دبریدمان اغلب دردناک است، پیش از شروع با استفاده از یک پماد، محل زخم بی‌حس می‌شود. اگر درد شدیدتر باشد، پیش از درمان از مسکن استفاده می‌شود. گاهی اوقات زخم‌های بزرگ‌تر با محلول بی‌حسی شستشو داده می‌شوند. هنوز تحقیقات کاملی پیرامون معایب و مزایای انواع روشهای دبریدمان و اثربخشی آن‌ها انجام نشده است.
پانسمان زخم
پس از شستشو، زخم باید پانسمان شود. بیشتر زخم‌ها با استفاده از کمپرس‌های مرطوب‌کننده، مرطوب نگه داشته می‌شوند. ولی به جای آن، می‌توانیم از پانسمان‌های زیر استفاده کنیم:
- چسب‌های شفاف
- گاز
- پانسمان‌های هیدروژل
- پانسمان‌های هیدروکلوئیدی
- پانسمان‌های آلژینات نقره‌دار
- پانسمان فوم
پانسمان ها انواع مختلفی دارند و از پانسمان‌ها برای برداشتن مایعات اضافه‌ی زخم‌ها و مراقبت از آن‌ها در برابر عفونت استفاده می‌شود. پانسمان‌ها معمولاً چند روز روی زخم می‌مانند. اگر مشخص باشد که پانسمان دیگر ترشحات زخم را جذب نمی‌کند، اگر از جای خود حرکت کرده باشد و یا اگر ترشحات زخم از بانداژ بیرون می‌زند، باید تعویض شود. نمی‌توان دقیقاً گفت که چه نوع پانسمانی برای انواع زخم‌ها مناسب است؛ زیرا تحقیقات کافی در این زمینه انجام نشده است.
پانسمان‌هایی نیز وجود دارند که حاوی موادی به نام فاکتورهای رشد هستند. این مواد هورمون‌مانند، با ارتقای رشد سلول‌های بدن، به روند ترمیم زخم کمک می‌کنند. ولی هنوز مطالعات کافی انجام نشده تا بتوانیم بگوییم فاکتورهای رشد نسبت به روشهای مرسوم مراقبت از زخم پای دیابتی و دیگر انواع زخم‌های مزمن، مؤثرتر هستند.
در گذشته برای مراقبت از زخم، از عسل استفاده می‌شد. ولی استفاده از عسل پیش از پانسمان احتمالاً هیچ مزیتی ندارد. با این حال، تأثیر استفاده از عسل در درمان زخم‌های پا در افراد مبتلا به زخم پای وریدی مورد آزمایش قرار گرفته است.
جوراب‌ها و بانداژهای فشاری
اگر عامل ایجاد زخم مزمن، گردش خون ضعیف باشد استفاده از جوراب یا بانداژهای فشاری می‌تواند به بهبودی سریع‌تر زخم کمک کند. فشار حاصله از جوراب‌ها یا بانداژها به رگ‌ها کمک می‌کنند تا جریان خون به قلب برگردد و روند گردش خون بهبود یابد.
آنتی‌بیوتیک‌ها
ترمیم زخم‌های عفونی باکتریایی به خوبی صورت نمی‌گیرد. بسته به شدت عفونت، آنتی‌بیوتیک‌هایی تجویز می‌شوند. ممکن است این آنتی‌بیوتیک‌ها به شکل پماد یا استفاده از یک کمپرس باشد. مطالعات نشان می‌دهند که با استفاده از آنتی‌بیوتیک، زخم‌ها در افراد مبتلا به سندرم پای دیابتی زودتر بهبود پیدا می‌کنند. هنوز مشخص نیست که آیا این روش برای زخم‌هایی که به‌دلیل بیمار‌ی‌های زمینه‌ای ایجاد شده‌اند مؤثر است یا خیر.
همچنین، مشخص نیست که آیا قرص‌های آنتی‌بیوتیک می‌توانند به بیمار کمک کنند: مطالعات هیچ مزیتی در بهبودی بیمار با استفاده از قرص‌های آنتی‌بیوتیک نسبت به دیگر انواع درمان را نشان نداده‌اند.
اکسیژن درمانی هایپرباریک
در این نوع درمان، بیمار وارد محفظه‌ی مخصوصی می‌شود تا در فشار بالا، اکسیژن تنفس کند. با این کار میزان اکسیژن در خون بالا می‌رود و میزان خون در ناحیه‌ی زخم بیشتر می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهند که اکسیژن‌درمانی هایپرباریک می‌توانند به ترمیم زخم در افراد مبتلا به سندرم پای دیابتی کمک کند.
درمان اولتراسوند و الکترومغناطیسی
در روش درمانی اولتراسوند، برای درمان زخم‌ها از امواج صوتی استفاده می‌شود. امواج صوتی بافت زخم را گرم‌تر می‌کنند. ولی اولتراسوند درمانی به بهبودی سریع‌تر زخم کمک نمی‌کند.
درمورد درمان الکترومغناطیسی هم همین‌طور است. در این نوع درمان، امواج الکترومغناطیسی در بالش‌ها یا تشکچه‌هایی با خاصیت مغناطیسی برای زخم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
درمان زخم با فشار منفی (وکیوم تراپی زخم)
در روش درمان زخم با فشار منفی که به آن VAC هم گفته می‌شود، زخم با پانسمانی هوابندی‌شده پوشانده می‌شود که به یک پمپ با لوله‌ای باریک وصل است.
پمپ مایع را از زخم بیرون می‌کشد و باعث می‌شود در سطح زخم فشار منفی ایجاد شود. هدف این روش درمانی، افزایش جریان خون در زخم است. این کار، رطوبت زخم را حفظ می‌کند و باعث می‌شود زودتر بهبود پیدا کند.
برای درمان زخم‌های مزمن یا زخم‌های بزرگ و باز از روش‌هایی مانند گرافت یا پیوند پوستی استفاده می‌شود. ولی این روش‌ها در منزل نیز قابل استفاده هستند. فشار منفی بیست‌وچهار ساعته یا در فواصل زمانی مشخص، روی زخم قرار می‌گیرد.
ولی این پمپ که دائماً به بیمار وصل است تحرک او را مختل می‌کند و باعث ایجاد سروصدا می‌شود. برای بعضی افراد این صداها آزاردهنده است. تعویض پانسمان و لوله هم ممکن است دردناک باشد و باعث کمی خونریزی شود.
نمی‌توان به طور قطع گفت که درمان زخم با فشار منفی برای زخم‌های مزمن کمک‌کننده است یا خیر، زیرا مطالعات کافی در این زمینه انجام نشده است. اثربخشی امواج ضربه‌ای، اُزون‌تراپی یا نور درمانی نیز مشخص نیست.
پیوند پوستی (گرافت پوستی)
اگر زخم آن‌قدر بزرگ باشد که نتوان با پانسمان آن را بست، گرافت یا پیوند پوستی نیز یک گزینه‌ی درمانی به شمار می‌آید. در این روند درمانی، پوست از یک قسمت دیگر از بدن -معمولاً ران پا- برداشته می‌شود و بر روی زخم پیوند داده می‌شود.
همچنین گرافت‌هایی وجود دارند که از سلول‌های انسانی و مواد مصنوعی ساخته شده‌اند. مطالعات نشان داده است که این نوع درمان، شانس بهبودی سریع‌تر زخم‌های وریدی پا را افزایش می‌دهد.
زخم‌ها برای این افراد در طول شش ماه به طور کامل بهبود پیدا می‌کنند:
- ٤٠ از ١٠٠ بیماری که از درمان‌های مرسوم با استفاده از پانسمان‌های زخم استفاده کرده‌اند
- ٦١ از ١٠٠ بیماری که پیوند پوستی داشته‌اند
زخم پای مزمن پس از پیوند پوست نسبت به درمان‌های معمول سریع‌تر بهبود پیدا می‌کند.
کنترل درد با چه روش‌هایی انجام می‌شود؟
زخم‌های مزمن و دردناک می‌تواند روال زندگی بیمار را مختل کند و باعث می‌شود که او خواب راحتی نداشته باشد. درد‌های مداوم بیمار را بی‌طاقت می‌کند و باعث می‌شود بیمار ناتوان و افسرده شود.
داروهایی مثل استامینوفن (پاراستامول) یا ایبوپروفن در تسکین درد‌های خفیف مؤثر هستند. اگر به حد کافی اثربخش نبودند، پزشک می‌تواند مسکن‌های قوی‌تری تجویز کند.
پانسمان‌های حاوی ایبوپروفن هم موجود هستند. هنوز اثربخشی این پانسمان‌ها برای تسکین درد زخم‌های مزمن ثابت نشده است.
حمایت عاطفی در افراد مبتلا به زخم‌های مزمن، بسیار اهمیت دارد. حمایت عاطفی برای کنترل درد به بیمار کمک می‌کند تا راحت‌تر با آن مقابله کند.
