دیابتی که کنترل نشده باشد ممکن است منجر به قطع انگشتان، مچ یا ساق پا شود. کنترل قند خون یکی از راه‌های پیشگیری از این اتفاق است.
دیابت و قطع پا
قطع پا یکی از جدی‌ترین عوارض دیابت است. اگر به دیابت مبتلا هستید، معمولاً پزشک به شما توصیه می‌کند که هر روز پاها را معاینه کنید.
به خواندن این مطلب ادامه دهید تا درمورد اینکه دیابت چگونه باعث قطع عضو می‌شود و چگونگی پیشگیری از آن بیشتر بیاموزید.
چرا قطع عضو در افراد دیابتی اتفاق می افتد؟
در بعضی موارد، دیابت ممکن است منجر به بیماری شریانی محیطی (PAD) شود. این بیماری باعث انقباض عروق شده و گردش خون در پا را کاهش می‌دهد.
همچنین ممکن است باعث آسیب‌دیدگی عصب‌ها شود که به آن نوروپاتی محیطی می‌گویند. این بیماری باعث می‌شود فرد درد را احساس نکند.
اگر بیمار درد را حس نکند، ممکن است متوجه زخم یا جراحتی که روی پاهایش ایجاد شده، نشود. ممکن است باز به همان محل زخم فشار وارد کند و همین مسئله باعث رشد و عفونت زخم شود.
کاهش جریان خون، باعث کندی روند ترمیم زخم می‌شود. همچنین باعث می‌شود بدن نتواند با عفونت مقابله کند. در نتیجه، ممکن است زخم ترمیم نشود. ممکن است باعث آسیب به بافت یا تخریب آن (قانقاریا) شود و شاید عفونت تا استخوان گسترش پیدا کند.
اگر جلوی عفونت گرفته نشود یا آسیب‌دیدگی درمان نشود، ممکن است قطع عضو لازم باشد. قطع عضو در بیماران دیابتی بیشتر در اندام تحتانی (ساق پا، مچ پا و انگشتان پا) اتفاق می‌افتد.
آیا تمام افراد دیابتی مجبور به قطع پا می‌شوند؟
طبق گفته‌ی مؤسسه‌ی ملی دیابت و بیماری‌های کلیوی و گوارشی سالانه حدوداً ١٣٠ هزار نفر از مردم ایالات متحده که به دیابت مبتلا هستند، ناچار به قطع عضو می‌شوند.
در طول ٢٠ سال گذشته، کنترل دیابت و مراقبت از پا باعث شده موارد کم‌تری از قطع پا اتفاق بیفتد، ولی تحقیقاتی که در سال ٢٠١٨ انجام شد، نشان داد که قطع پا ناشی از دیابت در جوانان و افراد میانسال در ایالات متحده رو به افزایش است.
با کنترل دیابت و مراقبت از پا، احتمال قطع پا در بسیاری از بیماران دیابتی به کلی از بین می‌رود.
در بیشتر مواقع، درمان زخم دیابتی شاملِ حذف بافت مرده (دبریدمان)، تمیز نگه داشتن زخم و کمک به بهبودی است. زخم ها باید اغلب، حداقل هر 1 تا 4 هفته یکبار بررسی شوند. هنگامی که زخم باعث از دست دادن شدید بافت یا عفونتی می شود که زندگی شما را تهدید می کند، قطع عضو ممکن است تنها راه درمان باشد.
قند خون بالا در طول زمان می تواند باعث عوارض دیابت شود که احتمال قطع پای دیابتی را افزایش می دهد: بیماری شریانی محیطی (PAD) می تواند رگ های خونی را که خون را به پاها و پاهای شما می برند، باریک کند. خون رسانی ضعیف می تواند باعث شود که حتی یک بریدگی کوچک به آرامی بهبود یابد یا اصلاً بهبود نیابد.
انواع قطع عضو قطع انگشتان پا: 1- فقط برداشتن یک یا چند انگشت پا. 2- برداشتن یک یا چند انگشت پا و همچنین بخش هایی از استخوان متاتارس. 3- آمپوتاسیون ترانس متاتارس: این عمل اساساً برداشتن تمام 5 انگشت پا است و گاهی اوقات به عنوان آمپوتاسیون جلوی پا نیز شناخته می شود.
به دلیل کاهش جریان خون، زخم ها ممکن است به کندی بهبود یابند یا اصلاً التیام نیابند. در نتیجه، بافت می تواند آسیب ببیند و عفونت ایجاد شده و به استخوان ها سرایت کند. هنگامی که این اتفاق می افتد، قطع عضو اغلب تنها گزینه برای جلوگیری از آسیب بیشتر است.
احتمالاً با بهبودی اندام یا پای باقی مانده، می توانید به سر کار و روال معمول خود بازگردید. این ممکن است 4 تا 8 هفته پس از جراحی باشد.
بستگی به خودتان دارد. اگر تمام تلاش خود را برای مدیریت قند خون و مراقبت از پاهای خود انجام دهید، دچار عوارض ناشی از دیابت مثل قطع عضو نمی شوید.
قانقاریا (مرگ بافت بدن در اثر عفونت یا قطع جریان خون) اگر فوراً درمان نشود می تواند منجر به عوارض جدی شود. باکتری ها می توانند به سرعت به بافت ها و اندام های دیگر گسترش یابند. ممکن است برای نجات جان خود نیاز به برداشتن یک عضو بدن (قطع عضو) داشته باشید. برداشتن بافت عفونی می تواند منجر به جای زخم یا نیاز به جراحی ترمیمی شود.
از دست دادن یک یا چند انگشت پا لزوماً به این معنی نیست که نمی توانید دوباره راه بروید یا حتی بدوید. با این حال، بر تعادل و ثبات شما تأثیر منفی می گذارد و به طور بالقوه بیومکانیک راه رفتن شما را تغییر می دهد.
پس از قطع پاشنه پا، سطحی که روی آن ایستاده اید تغییر کرده است. بخشی از اهرمی که برای پیاده روی نیاز دارید از دست رفته است. راه رفتن و ایستادن در ابتدا برای شما دشوارتر خواهد بود. شما محتاط تر قدم بر میدارید و مثل سابق آنقدر محکم روی اندام باقیمانده قطع شده راه نخواهید رفت.
راه‌های پیشگیری از قطع پا در افراد دیابتی
بهترین راه پیشگیری از قطع پا و دیگر عوارض بیماری دیابت، کنترل سطح قند خون است. راه‌های زیادی برای انجام این کار وجود دارد، شامل:
- داشتن رژیم غذایی سالم شامل گوشت، میوه، سبزیجات، فیبر و سبوس
- کم کردن مصرف نوشیدنی‌های حاوی قند و نوشابه
- کاهش اضطراب
- ورزش روزانه به مدت لااقل ٣٠ دقیقه
- حفظ وزن ایده‌آل و فشار خون مناسب
- کنترل سطح خون به طور مرتب
- مصرف انسولین و دیگر داروهای مخصوص دیابت با تجویز پزشک
مراقبت صحیح از پا ممکن است از بروز زخم یا جراحت‌ها و مزمن شدن آن‌ها جلوگیری کند. توصیه‌هایی در جهت مراقبت از پا:
- هر روز پا را معاینه کنید. قرمزی، زخم‌ها، کبودی، تاول‌ها و تغییر رنگ پوست را چک کنید.
- از آینه‌ای بزرگ‌نما استفاده کنید تا بتوانید پاها را بهتر چک کنید.
- اگر نمی‌توانید خودتان این کار را انجام دهید، از یک نفر دیگر بخواهید پاها را معاینه کند.
- با استفاده از پَر یا یک جسم سبک دیگر، ادراک حسی را مرتباً چک کنید.
- سرد یا گرم بودن پا را مرتباً چک کنید.
- از جوراب‌هایی نازک، تمیز و خشک استفاده کنید که خاصیت ارتجاعی ندارند.
- در طول روز، انگشتان و مچ پا را حرکت دهید تا خون در پاها جریان پیدا کند
هر مشکل یا نشانه‌ای از نوروپاتی مانند بی‌حسی، سوزش و خارش را فوراً به پزشک گزارش دهید.
دیگر مشکلات مربوط به پا که باید از آن‌ها آگاهی داشته باشیم
مشکلات شایع مربوط به پا که بیشتر افراد درگیر آن هستند، در صورت ابتلا به دیابت آزاردهنده‌تر خواهند بود. اگر از بروز چنین مشکلاتی آگاه نباشید، ممکن است خیلی زود به زخم پای دیابتی تبدیل شوند.
در صورت ابتلا به هر یک از این موارد، برای معاینه به پزشک مراجعه کنید:
- عفونت‌های قارچی مانند بیماری کچلی پا (athlete’s foot)
- ناخن‌های پا که در گوشت فرو رفته
- میخچه
- پینه
- کبره بستن
- زگیل کف پا
- سرمازدگی
- پنجه چکشی
- پوست خشک
- نقرس
- خار پاشنه
حالا باید چه اقداماتی انجام دهیم؟
در بسیاری موارد، دیابت نشانه‌هایی غیرعادی ندارد.
اگر هیچ علائمی ندارید، ممکن است تصور کنید بیماری کنترل شده و دیگر به آن توجه نکنید. اگر به دیابت مبتلا هستید و سطح قند خون شما کنترل‌شده نیست، فوراً برای درمان اقدام کنید؛ حتی اگر هیچ علائمی ندارید.
از داروهای مخصوص دیابت استفاده کنید و درمورد بهترین رژیم غذایی و برنامه‌ی ورزشی با پزشک صحبت کنید.
اگر تاکنون پاها را به‌طور مرتب معاینه نمی‌کردید، از همین امروز شروع کنید. این کار چند دقیقه بیشتر زمان نمی‌برد. معاینه‌ی پاها باید بخشی از روال روزمره‌ی شما باشد.
با این روش‌ها، سلامت پاها را تا حد ممکن حفظ کنید:
- پاها را هر روز شستشو داده و آن‌ها را کاملاً خشک کنید. برای پیشگیری از ترک خوردن پوست، لایه‌ای نازک از ژل پترولیوم را روی پوست بمالید.
- برای برداشتن پینه، میخچه پا زگیل خودتان اقدام نکنید. بلکه از پزشک یا متخصص امراض پا کمک بگیرید.
- ناخن‌ها را کوتاه کنید. ولی نباید خیلی کوتاه شوند.
- در منزل و خارج از آن، پابرهنه راه نروید.
- اگر کفشی با اندازه‌ی مناسب پیدا نکردید، از پزشک بخواهید برای شما کفش‌هایی مخصوص افراد دیابتی تجویز کند.
- از کفش‌های جلوبسته استفاده کنید.
- کفش‌هایی که پنجه‌های باریک دارند، نپوشید.
- پاها را خیس نکنید.
- رطوبت لای انگشتان ممکن است منجر به عفونت شود، بنابراین با استفاده از نشاسته‌ی ذرت پوست لای انگشتان را خشک نگه دارید.
در صورتی که سطح قند خون را کنترل کرده و از پاها مراقبت کنید، ریسک ابتلا به عوارض جدی ناشی از دیابت از جمله قطع پا کاهش پیدا می‌کند.
