انواع طبقه‌بندی زخم پای دیابتی
زخم پای دیابتی (DFU) زخم‌هایی هستند که روند ترمیم آن‌ها آهسته است و معمولاً در پاها ایجاد می‌شوند. متخصصان درمانی برای تعیین شدت و درجه‌ی زخم، از طبقه‌بندی‌های مختلفی استفاده می‌کنند.
زخم پای دیابتی یکی از عوارض دیابت است. قند خون بالا ممکن است به رگ‌های خونی و اعصاب تأثیر بگذارد. در نتیجه روند درمان کند شده و منجر به ایجاد زخم خواهد شد.
برای کنترل و درمان زخم پای دیابتی، متخصصان درمانی می‌تواند از این طبقه‌بندی‌ها استفاده کنند. با استفاده از طبقه‌بندی‌های مختلف، صحبت درمورد درمان و پیامدهای زخم‌ها آسان‌تر خواهد بود.
این مقاله درمورد انواع طبقه‌بندی که برای تعیین شدت زخم و کنترل آن مورد استفاده‌ی پزشکان قرار می‌گیرد، توضیح می‌دهد.
زخم پای دیابتی چیست؟
زخم پای دیابتی، زخمی است که معمولاً در قسمت‌هایی از پا که وزن بدن را تحمل می‌کنند، ایجاد می‌شود؛ مثلاً کف پا، پاشنه‌ها و نوک پنچه. آسیب‌دیدگی رگ‌های خونی و عصب‌ها ممکن است منجر به کاهش جریان خون و بی‌حسی و کرختی پاها شود. آسیب‌دیدگی عصب‌ها ممکن است به این معنا باشد که فرد متوجه آسیب‌دیدگی پاهایش نشده و در نتیجه اقدام به درمان نکرده است. به‌دلیل گردش خون ضعیف، بهبودی و از بین رفتن عفونت در بدن این افراد سخت‌تر است.
شواهد نشان می‌دهند که ٥% از افراد دیابتی به زخم پا مبتلا می‌شوند. امکان بستری شدن فرد در بیمارستان برای این زخم بیشتر از هر عارضه‌ی دیگری است. درمان این نوع زخم‌ها بسیار اهمیت دارد، زیرا بی‌توجهی به آن‌ها ممکن است باعث عفونت‌های شدید، نکروز (بافت‌مردگی) و قانقاریا شود. مطالعه‌ای که در سال ٢٠٢١ انجام شد، نشان داد که عوارض دیابت اصلی‌ترین عامل قطع پا به حساب می‌آیند.
برای توصیف زخم پای دیابتی از این دسته‌بندی استفاده می‌شود:
- درجه ١: پای عادی بدون هیچ خطری
- درجه ٢: پا در معرض خطر
- درجه ٣: پایی که دچار زخم شده
- درجه ٤: پایی که ورم کرده و قرمز شده
- درجه ٥: پایی که دچار نکروز شده
- درجه ٦: پایی که امکان درمان آن وجود ندارد
برای کنترل زخم پای دیابتی و پیشگیری از عواقب ناگوار آن، پزشکان می‌توانند از انواع طبقه‌بندی استفاده کنند تا به روند درمان کمک کنند. این‌ها نوعی ابزار توصیفی هستند که به گروه‌بندی بیماران و تعیین خطرات عوارض بیماری کمک می‌کند.
متخصصان درمانی اغلب از دسته‌بندی واگنر استفاده می‌کنند. طبقه‌بندی‌های دیگر شامل این موارد است:
- سیستم طبقه‌بندی دانشگاه تگزاس
- سیستم طبقه‌بندی زخم، ایسکمی و عفونت پا (WIFI)
- سیستم طبقه‌بندی محل، ایسکمی، نوروپاتی، عفونت باکتریال، وسعت زخم و عمق آن (SINBAD)
- سیستم طبقه‌بندی انجمن پای دیابتی/بیماری‌های عفونی در امریکا (IWGDF/IDSA)
دسته‌بندی واگنر
دسته‌بندی واگنر با شش درجه‌بندی مختلف برای تعیین شدت زخم کمک‌کننده است. این درجه‌بندی بر عمق نفود زخم، وسعت بافت‌مردگی و بروز استئومیلیتیس تمرکز دارد که به معنای عفونت و التهاب استخوان است.
در این درجه‌بندی، برای آنالیز زخم و گزینه‌ی درمانی از مقیاس ٠ تا ٥ استفاده می‌شود.
- درجه ٠: پوست سالم
- درجه ١: زخم سطحی
- درجه ٢: زخم عمیق‌تر که از پوست و لیگامان‌ها عبور کرده
- درجه ٣: زخم عمیق‌تر با دمل چرکی یا استئومیلیتیس
- درجه ٤: قانقاریا در جلوی پا
سیستم طبقه‌بندی دانشگاه تگزاس
سیستم طبقه‌بندی دانشگاه تگزاس بر عمق زخم، بروز عفونت و علائم ایسکمی متمرکز است. در این درجه‌بندی برای تعیین شدت زخم از مقیاس ٠ تا ٣ استفاده می‌شود. هرکدام از این درجه‌ها چهار مرحله دارند:
- درجه ٠: پیش از بروز زخم
- درجه ١: زخم سطحی که تاندون یا استخوان نرسیده
- درجه ٢: زخم عمیق که تا تاندون نفوذ کرده
- درجه ٣: زخم عمیق که تا مفصل یا استخوان نفوذ کرده
مراحل هر درجه شامل این موارد است:
- مرحله A: زخم‌های تمیز
- مرحله B: زخم‌های غیر ایسکمیک و عفونی
- مرحله C: زخم‌های ایسکمیک و غیرعفونی
- مرحله D: زخم‌های ایسکمیک و عفونی
سیستم طبقه‌بندی WIFI
انجمن جراحی‌های عروقی این طبقه‌بندی را ابداع کرده است. طبقه‌بندی WIFI با استفاده از چندین مقیاس تشخیصی، احتمال خطر قطع پا را پیش‌بینی می‌کند. WIFI از سه درجه‌بندی مختلف برای تعیین شدت زخم، ایسکمی و عفونت استفاده می‌شود.
سیستم درجه‌بندی برای زخم‌ها شامل:
- درجه ٠: بدون زخم یا قانقاریا
- درجه ١: زخم‌های کم‌عمق و کوچک روی پا، بدون قانقاریا
- درجه ٢: زخم عمیق که تا مفصل، تاندون یا استخوان نفوذ کرده و قانقاریا در انگشتان پا
- درجه ٣: زخم عمیق و قانقاریا که تا میان پا، روی پا یا هردوی آن‌ها ایجاد شده
سیستم طبقه‌بندی ایسکمی از شاخص مچ پایی-بازویی (ABI) که فشار خون در قوزک پا را اندازه‌گیری می‌کند، استفاده می‌کند. این سیستم به این صورت است:
- درجه ٠: شاخص ABI بزرگ‌تر یا مساوی 0.8
- درجه ١: شاخص ABI بین 0.6 تا 0.79
- درجه ٢: شاخص ABI بین 0.4 تا 0.59
- درجه ٣: شاخص ABI کم‌تر از یا مساوی با 0.39
سیستم طبقه‌بندی عفونت‌ها شامل:
- درجه ٠: هیچ نشانه‌ای از عفونت موضعی وجود ندارد
- درجه ١: عفونت موضعی، بافت زیرجلدی با نشانه‌هایی مانند ورم موضعی، التهاب کم‌تر از ٢ سانتی‌متر اطراف زخم، درد موضعی یا گرم بودن زخم
- درجه ٢: عفونت موضعی که از بافت و پوست فراتر رفته ولی هیچ نشانه‌ای از پاسخ التهابی سیستماتیک وجود ندارد
- درجه ٣: نشانه‌هایی از پاسخ التهابی سیستماتیک
سیستم طبقه‌بندی SINBAD
طبقه‌بندی SINBAD بر ویژگی‌های زخم شامل وسعت، عمق، ایسکمی، نوروپاتی و عفونت متمرکز است. سیستم SINBAD می‌تواند احتمال خطر قطع پا و همین‌طور احتمال بهبودی زخم را پیش‌بینی کند. سیستم SINBAD از مقیاس ٠ و ١ استفاده می‌کند تا به امتیاز ٦ برسد. افرادی که امتیاز آن‌ها بیشتر از ٣ باشد، احتمال قطع پا در آن‌ها بالاست.
امتیازات در این سیستم به شکل زیر است:
- محل عفونت:
- ٠ : جلوی پا
- ١ : میان یا پشت پا
- ایسکمی:
- ٠ : جریان خون سالم
- ١: نشانه‌ای از ایسکمی
- نوروپاتی:
- ٠ : ابتلا به نوروپاتی
- ١ : عدم ابتلا به نوروپاتی
- عفونت باکتریال:
- ٠ : ابتلا به عفونت
- ١ : عدم ابتلا به عفونت
- وسعت:
- اندازه‌ی زخم کم‌تر از ١ سانتی‌متر مربع – ٠
- اندازه‌ی زخم بیشتر از ١ سانتی‌متر مربع – ١
- عمق:
- ٠ : سطحی
- ١ : عمیق
سیستم طبقه‌بندی IWGDF/ISDA
سیستم طبقه‌بندی IWDFA/ISDA پیش‌بینی می‌کند که آیا بیمار مبتلا به زخم پای دیابتی به بستری شدن در بیمارستان نیاز دارد یا خیر. این سیستم از ٤ درجه استفاده می‌کند که به شدت زخم پای دیابتی اشاره دارند.
درجه‌های سیستم IWDFA/ISDA به این صورت هستند:
- درجه ١: بدون عفونت
- درجه ٢: زخم سطحی با عفونت نسبی
- درجه ٣: زخم عمیق با قانقاریا، عفونت جزئی و درگیر شدن استخوان، عضله یا تاندون
- درجه ٤: زخم عمیق با عفونت شدید همراه با مسمومیت سیستماتیک
خلاصه
زخم پای دیابتی یکی از شایع‌ترین عوارض دیابت است. این زخم‌ها اغلب به دلیل بالا بودن سطح قندخون در مدتی زمانی طولانی ایجاد می‌شوند که همین مسئله بر ترمیم زخم مؤثر است.
چندین سیستم طبقه‌بندی موجود است که در تعیین شدت زخم و در پیدا کردن بهترین درمان به پزشک کمک می‌کند. تشخیص اولیه و درمان فوری برای کنترل بهتر این وضعیت ضروری است و همچنین از ایجاد قانقاریا و دیگر عوارض احتمالی دیگر مثل عفونت زخم جلوگیری می‌کند.
