زخم پای دیابتی: گزینههای جراحی برای درمان و پیشگیری از امراض پا
زخم پای دیابتی، که زخمهایی باز روی پا هستند از شایعترین زخمها در بیمارانی با سطح قند خون کنترلنشده به شمار میآیند. در واقع، ١٥% از بیماران دیابتی، زخم پا را تجربه میکنند و از هر ٥ نفر، ١ نفر در بیمارستان بستری میشود.
دو بیماری که باعث ایجاد زخم در پای افراد دیابتی میشود، نوروپاتی عصبی-محیطی و نارسایی شریانی است.
نارسایی شریانی بر عروقی که وظیفهی آنها تأمین خون و اکسیژن برای بافت پا است، تأثیر منفی میگذارد.
نوروپاتی عصبی-محیطی بیش از نیمی از افراد دیابتی را درگیر کرده است. نوروپاتی به عصبهای پا اثر میگذارد و باعث کرختی یا مورمور شدن پاها میشود و یا اینکه بیمار حس میکند جوراب سنگین یا جسم سنگینی روی پاهایش قرار گرفته است. در بعضی موارد، بیمار در پاهایش احساس سوزش یا تیر کشیدن دارد که اغلب هنگام شب بدتر میشود.
نوروپاتی حسی همچنین باعث میشود فرد به پاهایش آسیب بزند و خودش متوجه این آسیبدیدگی نشود. مثلاً، افراد مبتلا به نوروپاتی حسی دیابتی ممکن است پاهای خود را با آب بسیار داغ در حمام یا هنگام پابرهنه راه رفتن در پیادهرو در تابستان بسوزانند.
زخم پا زمانی ایجاد میشود که پوست کف پا در معرض فشارهای مداوم باشد یا به دلیل پوشیدن کفش نامناسب دچار سایش شود. معمولاً وقتی کفش به پا ساییده میشود، فرد سالم، درد را احساس میکند ولی نوروپاتی این احساس درد را از بین میبرد.
اغلب بیمار زمانی متوجه زخم میشود که روی جوراب یا زمین، لکهی خون میبیند؛ نه اینکه خودش متوجه زخم شده باشد. از آنجایی که بسیاری از بیماران دیابتی مبتلا به نوروپاتی گاهی اوقات متوجه این زخمها نمیشوند، امکان بزرگتر شدن و عفونت زخم وجود دارد.
زخم پا دلیل اصلی عفونت پا در بزرگسالان است. اغلب، ترکیبی از زخم، آسیب نخاعی، عفونت و جریان خون ضعیف منجر به قطع انگشتان، مچ یا قطع پا در بیماران دیابتی میشود ، در نتیجه بیماران دیابت باید بلافاصله پس از بروز علائم زخم پای دیابتی به دکتر زخم یا کلینیک زخم دیابتی مراجعه نمایند.
ممکن است درمان زخم دیابتی ماهها یا حتی سالها طول بکشد. در بعضی موارد، زخمها ترمیم میشوند ولی احتمال ایجاد زخم دیگری در همان محل زیاد است. مراقبت صحیح از پا بهترین راه حفظ سلامتی شماست. در بسیاری از مراکز، کفی یا کفشهایی مخصوص و خدماتی مانند آموزشهایی پیرامون دیابت و معاینات پا ارائه میشود تا احتمال عود کردن زخم کمتر شود.
مراقبت از زخم پای دیابتی
زخمهای دیابتی که وخیم هستند و مجدداً عود میکنند به مراقبت بیشتری نیاز دارند. برای این نوع زخمها، گزینههای جراحی زیر توصیه میشود:
- جراحی پلاستیک پیوند پوستی برای زخمهای مزمن و ترمیمنشده
- جراحی پا برای اصلاح دفرمه بودن پا خصوصاً قوس زیاد کف پا یا کف پای صاف
- جراحی عروقی برای کاهش خطر ایجاد زخم یا عود کردن آن
تیم مراقبتی ما با تخصص همکارانمان در زمینههای اندوکرینولوژی (درونریزشناسی)، توانبخشی جسمی و حفظ عضو، برنامهای درمانی مخصوص هر بیمار طراحی میکند.
اگر با وجود روشهای درمانی هنوز به زخم دیابتی مبتلا هستید و یا اگر درمورد عود کردن مجدد این زخمها نگرانی دارید، جراحی گزینهی خوبی برای شماست.
انواع جراحی که به زخمهای دیابتی کمک میکنند
در صورتی که انجام عمل جراحی برای شما مناسب باشد، متخصصین امراض پا برای کنترل درد یا عفونت این گزینه را به شما پیشنهاد میدهند تا بتوانید راحتتر حرکت کنید و درد کمتری داشته باشید.
مواردی که در این زمینه بررسی میشوند:
- دبریدمان برای برداشتن بافت مرده یا عفونی تا روند ترمیم زخم تحریک شود
- گرافت یا پیوند پوستی برای بازسازی پوست تخریبشده تا علاوه بر ترمیم زخم، ریسک عفونت نیز کاهش پیدا کند. پوست از جای دیگری در بدن بیمار مانند ران پا برداشته میشود و یا از یک اهداکننده گرفته میشود. این تصمیمگیری به فرد بستگی دارد.
- جراحی عروقی که به بهبود جریان خون در محل زخم کمک میکند و در نتیجه باعث ترمیم زخم و داشتن پوستی سالمتر خواهد شد.
- برداشتن استخوان برای اصلاح دفرمه بودن پا که باعث میشده فشار زیادی به قسمتهای کناری آن وارد شود؛ مانند انگشت چکشی پا، انحراف شست پا یا خار استخوانی.
- اصلاح دفورمیتیهایی مانند قوس زیاد کف پا که ممکن است باعث ایجاد فشار شود.
- کشیدن تاندونها برای کاهش فشار روی زخم، کمک به ترمیم آن و پیشگیری از ایجاد زخمی جدید.
- جراحی فیوژن برای رفع ایرادات بیومکانیکال که باعث افزایش فشار میشوند
- قطع پا یا انگشتان پا، درصورتی که بافت بسیار آسیب دیده یا نمیتوان جلوی عفونت را گرفت. تیم مراقبتی ما در حوزهی حفظ عضو پیش از پیشنهاد قطع عضو تمام گزینههای ممکن را بررسی میکنند.
به بیمارانی که جراحی موفقیتآمیزی دارند، برنامهای برای دوران پس از جراحی داده میشود. پزشک با شما در مورد چیزهایی قبل و بعد از این روند درمانی میتوان انتظار داشت، صحبت خواهد کرد. برای مثال، ممکن است لازم باشد چند روز کسی همراه شما بماند یا در کارها به شما کمک کند که به این روند درمان بستگی دارد.
در بلندمدت نیز انتظار میرود که بیمار وضعیت تغذیه، سطح قند خون و جریان خون را کنترل کند تا ریسک عود کردن زخم کاهش پیدا کند. تیم مراقبتی، شما را درمورد این تغییرات و داشتن زندگی سالمتری راهنمایی میکنند.
٥ توصیه برای پیشگیری از زخم پای دیابتی
علاوه بر کنترل سطح قند خون، این توصیهها به کاهش ریسک ابتلا به زخم و بهبود وضعیت سلامت فرد کمک میکند:
- هر روز پاهای خود را معاینه کنید: شاید نتوانید خودتان کف پاها را ببینید. در این صورت میتوانید از اعضای خانواده کمک بگیرید تا علائمی مانند بریدگی، کبودی، ترکهای پوستی، تاول، قرمزی یا نشانههای دیگر را بررسی کنند. اگر متوجه زخم کوچکی شدید، فوراً با پزشک تماس بگیرید. درمان زخم در مراحل اولیه آسانتر است.
- از پزشک بخواهید پاهایتان را معاینه کند. کفشها و جورابها را دربیاورید و از پزشک بخواهید وضعیت پاها را از لحاظ آسیبدیدگی عصبها یا گردش خون بررسی کنند؛ حتی اگر خود پزشک چنین درخواستی از شما نداشت.
- همیشه کفش و جوراب دیابتی به پا داشته باشید، حتی در منزل. اگر علائم نوروپاتی دیابتی را دارید، ممکن است بدون اینکه چیزی حس کنید پای خود را روی جسم تیزی بگذارید. کفیها و کفشهای مخصوص در مراقبت از پوست و جلوگیری از ایجاد زخمها به شما کمک میکنند. قبل از پوشیدن کفشها داخل آنها را بررسی کنید و کفشها را پس از مدتی تعویض کنید.
- کفشهایی با اندازهی مناسب انتخاب کنید. از پوشیدن کفشهایی با پنجهی تنگ، پاشنه بلند یا کفشهایی که خیلی تنگ، بزرگ یا کوتاه هستند خودداری کنید. پزشک کفی یا کفشهایی که بهطور خاص برای افرادی که در معرض ابتلا به امراض پا هستند، طراحی شده را به شما معرفی میکند.
- از یک دماسنج مادون قرمز استفاده کنید تا از ابتلا به زخم پای دیابتی مطلع شوید. این ابزار، «قسمتهای گرم» پا را نشان میدهد. تا چند روز یا حتی چند هفته پس از بروز زخم، دمای پوست تا ٤ درجهی فارنهایت یا بیشتر افزایش پیدا میکند. با بررسی قسمتهای مختلف پا، تغییرات را بررسی کنید. درصورتی که متوجه افزایش دمای ٤ درجه فارنهایت شدید، به پزشک اطلاع دهید.
پیشگیری از بروز زخمهای دیابتی به مراقبتی بیستوچهار ساعته نیاز دارد! ولی شما برای مقابله با این مشکل تنها نیستید و میتوانید از متخصصان درمانی کمک بگیرید.