عفونت زخم دیابتی
عفونت زخم دیابتی یک عارضه‌ی رایج و قابل پیشگیری است که خطر قطع عضو را در افراد مبتلا به دیابت بالا می‌برد. طبق گزارش ارائه شده توسط انجمن پزشکی پا ، تقریباً 15 درصد از بیماران دیابتی به زخم پای دیابتی مبتلا می شوند و شش درصد از آنها به دلیل عفونت زخم یا سایر عوارض ناشی از آن در بیمارستان بستری خواهند شد.
عفونت زخم دیابتی نیز مانند هر نوع عفونت دیگری، در شرایطی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها از طریق آسیب و زخم وارد بدن می‌شوند – این آسیب می‌تواند به کوچکی یک تاول یا خراش باشد. اگرچه جراحات و زخم‌های دیابتی همواره شامل عفونت نیستند، اما اغلب می توانند منجر به بروز آن شوند.
دو عامل اصلی در ایجاد زخم های عفونی دیابتی نقش دارند؛ نخستین مورد آسیب عصبی یا نوروپاتی است که حس را در ساق پا و بخش تحتانی آن مختل می کند، بنابراین ممکن است فرد متوجه ایجاد زخم و خراش نشود. عامل دوم بیماری شریان محیطی (PAD) است که جریان خون را مختل کرده و از بهبود جراحات جزئی جلوگیری می کند یا آن را به تاخیر می اندازد. هر چه روند بهبود کندتر باشد، خطر بروز عفونت نیز متعاقبا بیشتر است.
بیماران مبتلا به دیابت عمدتاً به دلیل نوروپاتی، نارسایی عروقی و کاهش عملکرد نوتروفیل ها، مستعد ابتلا به عفونت پا هستند. نوروپاتی محیطی نقش اصلی را در ایجاد عفونت پا ایفا کرده و این عارضه در حدود 30 تا 50 درصد از بیماران مبتلا به دیابت رخ می دهد. بیماران مبتلا به دیابت حس محافظتی بدن خود را نسبت به درک دما و درد از دست می‌دهند و این امر آگاهی آنان از ضربه‌هایی مانند ساییدگی، ایجاد تاول یا نفوذ جسم خارجی را مختل می‌کند. نوروپاتی حرکتی می تواند منجر به بروز ناهنجاری های پا (به عنوان مثال، ناهنجاری پنجه پا) شود که فشار موضعی کفش را دوچندان کرده و احتمال ایجاد زخم پوستی را نیز بیشتر می کند. هنگامی که پوست دچار آسیب می شود (معمولاً در سطح کف پا)، بافت های زیرین آتن در معرض کلونیزه شدن توسط ارگانیسم های بیماری زا قرار می گیرند. عفونت زخم ممکن است به صورت سطحی شروع شود، اما با تاخیر در درمان و اختلال در مکانیسم‌های دفاعی بدن که ناشی از اختلال عملکرد نوتروفیل و نارسایی عروقی است، این مشکل می‌تواند به بافتهای زیر جلدی مجاور و حتی ساختارهای عمیق‌تر گسترش یابد و بدانجا نفوذ کند.
اگرچه اکثر عفونت های پای دیابتی با زخم شروع می شود، اما مشکلاتی مانند سلولیت موضعی و فاسییت نکروزان نیز از عواملی هستند که می تواند در غیاب زخم یا آسیب تروماتیک ایجاد شود و منجر به بروز عفونت گردند.
از علائم عفونت زخم دیابتی آگاه باشید!
علائم عفونت زخم دیابتی مشابه بسیاری از انواع عفونت های دیگر است. علاوه بر درد و حساسیت در محل زخم، فرد مبتلا به دیابت ممکن است علائم غیر موضعی زیر را نیز تجربه کند:
- تنگی نفس
- گرفتگی بینی
- تب
- لرز و تعریق
از پزشک خود بخواهید درخصوص شیوه‌ی پیشگیری از عفونت زخم دیابتی راهنمایی‌اتان کند!
اگر دچار مشکل یا عارضه‌ای در پاهای خود شدید که با درمان خانگی نیز از بین نمی‌رود، ضروری است که با پزشک خود تماس بگیرید. اگر دیابت دارید، باید که پاهای خود را به طور منظم از نظر وجود علایم ناشی از مشکل و زخم بررسی کنید.
تعیین میزان عفونت
تشخیص زودهنگام ناحیه بافت درگیر می تواند کنترل و درمان مناسب عارضه را تسهیل کرده و از پیشرفت عفونت جلوگیری کند. زخم باید به دقت تمیز و دبرید شود تا عوامل خارجی یا بافتهای نکروزه برداشته شوند؛ همچنین، بایستی محل زخم با ابزار فلزی استریل کاوش شود تا هر گونه مجرای سینوسی، آبسه، یا درگیری استخوان ها یا مفاصل شناسایی گردد.
استئومیلیت یک عارضه شایع و جدی عفونت پای دیابتی است که نوعی چالش تشخیصی نیز به حساب می آید. تاخیر در تشخیص این عارضه، خطر قطع عضو را افزایش می دهد. استخوان قابل مشاهده و استخوان قابل لمس با پروب کردن، نشان دهنده استئومیلیت زمینه ای در بیماران مبتلا به عفونت پای دیابتی است.
ریسک فاکتورها و عوامل خطرزای استئومیلیت در بیماران مبتلا به عفونت پای دیابتی
- ظاهر انگشت حالت قرمز متورم و تغییر شکل یافته دارد (که به آن انگشت سوسیسی شکل نیز می گویند).
- استخوان در حین کاوش قابل مشاهده یا قابل لمس است.
- زخم عفونی با سرعت رسوب گلبول های قرمز بیش از 70 میلی متر در ساعت.
- زخم التیام نیافته پس از چند هفته مراقبت مناسب و کاهش فشار.
- از نظر رادیولوژیکی تخریب استخوان در زیر زخم قابل مشاهده است.
- وسعت ناحیه زخم بیشتر از 2 سانتی متر مربع یا عمق بیش از 3 میلی متر است.
- زخم روی برجستگی های استخوانی بیش از دو هفته ظاهر می شود.
- زخم با لکوسیتوز غیر قابل شرح.
درمان عفونت زخم پای دیابتی
کنترل و مراقبت موثر از عفونت پای دیابتی نیازمند آنتی بیوتیک درمانی مناسب، استفاده از درن جراحی، دبریدمان و برداشتن بافت مرده، مراقبت مناسب از زخم و اصلاح ناهنجاری های متابولیک است.
آنتی بیوتیک درمانی
آغاز آنتی بیوتیک درمانی برای عفونت پای دیابتی شامل تصمیم گیری در مورد انتخاب عامل آنتی بیوتیک تجربی و قطعی، مسیر تجویز و مدت درمان است. آنتی بیوتیک درمانی تجربی اولیه باید بر اساس شدت عفونت، سابقه درمان اخیر با آنتی بیوتیک، عفونت قبلی با ارگانیسم های مقاوم، نتایج کشت اخیر، یافته های فعلی رنگ آمیزی گرم و عوامل بیماری در خود بیمار (به عنوان مثال، آلرژی دارویی) باشد. اسمیر رنگ آمیزی گرم از یک نمونه زخم مناسب ممکن است به راهنمایی درخصوص روش درمانی کمک کند. حساسیت کلی یک اسمیر رنگ آمیزی گرم برای شناسایی ارگانیسم هایی که در کشت رشد می کنند 70 درصد است. رژیم آنتی بیوتیک درمانی تجربی برای عفونت پای دیابتی همواره باید شامل یک عامل فعال علیه استافیلوکوکوس اورئوس، از جمله MRSA در صورت لزوم و استرپتوکوک باشد.
درمان جراحی
جراحی سنگ بنای درمان عفونت عمیق پای دیابتی است. روش‌های جراحی از برش ساده و درن گذاری تا دبریدمان‌های متعدد از طریق جراحی و قطع عضو را شامل میشود. دبریدمان جراحی به موقع و تهاجمی یا برداشتن یا قطع عضو محدود ممکن است نیاز بیمار به قطع عضو گسترده تر را کاهش دهد. برای عفونت شدید در اندام ایسکمیک، فاسیای نکروزان، گانگرن گازی و عفونت مرتبط با سندرم کمپارتمان، جراحی اورژانسی مورد نیاز است. برداشتن استخوان آسیب دیده به روش جراحی، یکی از استانداردهای مراقبتی در بیماران مبتلا به استئومیلیت بوده است. با این وجود، درمان موفقیت آمیز با یک دوره طولانی مدت استفاده از آنتی بیوتیک به تنهایی در دو سوم بیماران مبتلا به استئومیلیت مشاهده شده است. همانطور که عفونت کنترل می شود و زخم شروع به گرانوله شدن می کند، بسته شدن اولیه زخم نیز ممکن است موفقیت آمیز باشد. زخم همچنین ممکن است با یک فلپ یا گرافت درمان شود، تا در مرحله ثانویه بهبود یابد یا با پانسمان های فشار منفی کنترل و درمان شود.
درصورتی که اندام عفونی ایسکمیک به نظر می رسد، بیمار باید به جراح عروق ارجاع داده شود. اگرچه ایسکمی غیر بحرانی معمولاً بدون جراحی عروقی قابل درمان است، اما برای درمان موفقیت‌آمیز پای عفونی با ایسکمی بحرانی، واسکولاریزاسیون مجدد یا احیاء و بازسازی مجدد عروق اولیه طی چند روز نخست پس از عفونت ضروری است.
مدیریت و درمان زخم
زخم بایستی پانسمان شود تا امکان بررسی دقیق آن جهت مشاهده‌ی شواهد بهبودی و شناسایی زودهنگام بافت نکروزه جدید فراهم گردد. بافت نکروزه یا ناسالم باید ترجیحاً با جراحی یا توسط ابزارهای دبریدینگ موضعی دبرید و برداشته شود. رفع و از بین بردن فشار وارده به ناحیه زخم پا سبب تسهیل بهبودی شده و از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ رفع فشار را می‌توان از طریق گچ‌گیری با تماس کامل، گچ واکرهای متحرک و بریس‌های سرپایی گوناگون، آتل‌ها، نیم‌کفش‌های اصلاح‌شده و صندل‌های مخصوص فراهم نمود. ادم پا نیز عارضه‌ای است که می تواند بهبود زخم را به تاخیر بیندازد. کنترل ادم از طریق بالا بردن پاها، پوشیدن جوراب‌های فشاری یا دستگاه فشرده‌سازی با پدال پنوماتیک انجام شده و روند بهبودی را افزایش می‌دهد. علایم نشان دهنده‌ی رفع عفونت شامل تشکیل بافت گرانولاسیون، عدم وجود بافت نکروزه و بسته شدن زخم است. درصورتی که استئومیلیت وجود داشته باشد، علائم بهبودی شامل کاهش ESR و از بین رفتن افزایش جذب در اسکن هسته ای است.
در این لینک 👈 درمان زخم پای دیابتی
پایداری متابولیک
اصلاح عدم تعادل مایعات و الکترولیت ها، هیپرگلیسمی، اسیدوز و آزوتمی امری ضروری است. کنترل مناسب قند خون نیز ممکن است به ریشه کنی عفونت و بهبود سریعتر زخم کمک کند. همه بیماران باید سطح گلوکز و A1C خون را در ابتدا و سپس در فواصل زمانی منظم اندازه گیری کنند. اندازه‌گیری مکرر قند خون در منزل نیز به شدت توصیه می شود. اقدامات درمانی مناسب (مانند افزودن یا تغییر داروهای خوراکی کنترل قند خون، شروع یا افزایش دوز تزریقی انسولین) بایستی جهت بهینه سازی کنترل قند خون انجام گردد.
سایر درمان‌ها
درمان‌هایی مانند دبریدمان انگل، فاکتور تحریک کننده کلنی گرانولوسیت، و اکسیژن درمانی هیپرباریک نیز جهت کنترل و رفع عفونت پای دیابتی استفاده شده است، اما به دلیل عدم وجود شواهد مؤثر، نباید چنین روش‌هایی به طور معمول استفاده گردند.
جلوگیری
پیشگیری از ایجاد زخم پای دیابتی با شناسایی بیماران در معرض خطر آغاز می شود. همه بیماران مبتلا به دیابت باید به صورت سالانه معاینه پا انجام دهند که شامل ارزیابی ناهنجاری‌های آناتومیک، آسیب‌های پوست، اختلالات ناخن، از بین رفتن حس محافظتی، کاهش گردش خون شریانی و استفاده از کفش نامناسب است. بیمارانی که در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به زخم پا هستند باید دفعات بیشتری معاینه شوند. آموزش بیماران و مراقبین درخصوص مراقبت صحیح از پا و معاینات دوره ای آن، از اقدامات و مداخلات موثر برای پیشگیری از بروز زخم می باشند. سایر مداخلات بالینی موثر عبارتند از کنترل مناسب قند خون، ترک سیگار، پاکسازی پینه‌های پا و انواع خاصی از جراحی های پیشگیری کننده مختص پا است.
جلوگیری از عفونت زخم دیابتی
اولین خط دفاعی در برابر عفونت زخم دیابتی، غربالگری و معاینه منظم پا توسط یک پزشک متخصص مراقبت های اولیه و رعایت راهبردهای خود مراقبتی ساده است. بنابراین، ایده خوبی است که موارد زیر را در روتین روزانه خود بگنجانید:
روزانه پاهای خود را بررسی کنید: روی پاهای خود به دنبال تاول، برآمدگی، کبودی، قرمزی، زخم و پوست ترک خورده باشید. حتی کوچکترین ترک ها نیز می توانند عفونی شوند. اگر به راحتی نمی توانید پاهای خود را ببینید، از یک آینه استفاده کنید یا از یکی از اعضای خانواده بخواهید که معاینه پا را برایتان انجام دهد. معاینه و بررسی روزانه به شما کمک می کند تا در اسرع وقت وجود مشکل احتمالی را تشخیص دهید.
روزانه پاهای خود را با آب ولرم بشویید: پس از شستن پاها، مطمئن شوید که آنها را کاملا خشک کنید، به خصوص بین انگشتان پا، زیرا رطوبت در فضای بین انگشتان شرایط مناسبی را برای رشد قارچ ایجاد می کند. اگر علائمی از عارضه قارچی پای ورزشکار مشاهده کردید، از یک حوله جداگانه برای خشک کردن پاهای خود استفاده کنید تا عفونت به سایر نقاط بدن شما منتقل نشود.
پاهای خود را مرطوب کنید: مرطوب کننده ها و مواد لوبریکانت را روی پاهای خود استعمال کنید تا آنها را نرم نگه داشته و از خشک شدن یا ترک خوردن پوست آن جلوگیری شود.
ناخن‌های پا را مرتباً کوتاه کنید: اگر نمی‌توانید انگشتان پا را حس یا به آنها رسیدگی کنید، از یکی از اعضای خانواده یا فرد متخصص پا بخواهید که آنها را کوتاه کند.
فضای داخل کفش های خود را بررسی کنید: قبل از پوشیدن کفش، داخل آن را از نظر وجود اجسام تیز یا لبه های ناهموار را که می توانند باعث آسیب و ساییدگی شوند، بررسی کنید.
محافظت از پا
به همان اندازه که لازم است کارهای ضروری فوق را انجام دهید، کارهایی هستند که بایستی از انجام آنها خودداری نمایید. بهتر است موارد زیر را در نظر داشته باشید:
از راه رفتن با پای برهنه حتی در منزل خودداری کنید: در شرایطی که دمپایی یا کفش از پاهای شما محافظت نمی کند، پاهایتان آسیب پذیرتر می شوند. اگر پابرهنه راه می روید، به احتمال زیاد روی سنگ، شاخه یا تکه شیشه ای که پوست شما را سوراخ کرده قدم خواهید گذاشت و این سبب بروز آسیبی می شود که بدن شما آمادگی لازم را برای مقابله با آن ندارد.
از مواد شیمیایی قوی در ناحیه پاهای خود استفاده نکنید: اگر دارای زگیل یا پینه روی پاهای خود هستید، نباید آنها را با پاک کننده های زگیل یا سایر مواد شیمیایی خشن و قوی درمان کنید. به جای آن به متخصص پا مراجعه نمایید.
جوراب های تنگ یا جوراب‌هایی با ساق کش دار نپوشید: این نوع جوراب ها می توانند جریان خون در پاهای شما را کاهش دهند. پوشیدن جوراب دیابتی توصیه میشود.
کنترل و درمان عفونت زخم دیابتی
اگر مبتلا به زخم دیابتی روی پا یا ساق پای خود هستید، چندین اقدام درمانی وجود دارد که می توانید برای کمک به بهبود زخم و جلوگیری از بروز عوارض بیشتر انجام دهید.
سطح قند خون خود را کنترل کنید: افراد مبتلا به دیابت می دانند که بایستی همواره سطح گلوکز خون خود را همواره کنترل کنند. اگر زخم دیابتی دارید، رعایت این نکته بسیار مهم است؛ زیرا سطح بالای گلوکز خون از بهبود بافت‌ها توسط گلبول‌های سفید خون جلوگیری کرده و جریان خون را در اطراف محل‌های بهبودی محدود می‌کند.
ناحیه زخم دیابتی را پوشیده نگه دارید: اگر زخم دیابتی توسط بانداژ و یا پانسمان مخصوص زخم پوشانده شود، این امر به ایجاد و حفظ محیطی بهینه با شرایط مناسب (نه خیلی خشک یا خیلی مرطوب) کمک کرده و زخم سریع تر بهبود می یابد. چنین امکانی اجازه می دهد تا زخم به خوبی تخلیه شده و بهبود یابد. اگر از پانسمان‌های زخم معمولی برای افراد مبتلا به دیابت استفاده شود، به عوامل ضد میکروبی آغشته می‌شوند تا از بروز عفونت جلوگیری کنند.
فشار وارده به ناحیه زخم را کاهش دهید: اگر زخم روی بخش تحتانی پای شما (کف پا) واقع شده است، حداقل تا زمان بهبودی از راه رفتن مستقیم روی ناحیه زخم خودداری کنید. فشار بیش از حد می تواند بهبودی را به تاخیر بیاندازد و شما را در معرض خطر بیشتری برای ایجاد عفونت قرار دهد. گزینه دیگر نیز استفاده از واکر گچ‌گیری قابل جابجایی است که فشار را به طور مساوی در قسمت پایین ساق و بخش تحتانی پا توزیع می‌کند.
