عواملی که بر روند بهبود زخم مؤثر هستند

فاکتور های موثر بر ترمیم زخم | مانیکان

در مراقبت از زخم، چندین عامل باید در نظر گرفته شود. بعضی از این عوامل تحت کنترل پزشک هستند و کنترل بعضی دیگر ممکن نیست. با درک این عوامل کلیدی، پزشک با بهترین روش درمانی به روند بهبودی کمک می‌کند. سه عاملی که بر ترمیم زخم اثر می‌گذارد: 1) داخلی 2) بیرونی 3) عوارض جانبی ناشی از یک روش درمانی.

درک تأثیر این عوامل برای ارزیابی، درمان و تشخیص زخم‌ها کمک‌کننده است. برای مثال، نباید انتظار داشت روند ترمیم زخم در یک فرد مسن که همزمان به بیماری‌های دیگری نیز مبتلاست، مانند یک جوان پیش برود. این‌که بیماران از فرآیند بهبودی انتظارات واقع‌بینانه‌ای داشته باشند، باعث می‌شود زودتر به این هدف برسند و اعتماد بیشتری میان بیمار و پزشک به‌وجود بیاید.

عوامل داخلی

عوامل داخلی مواردی هستند که فرد توانایی تغییرشان را ندارد، ولی ممکن است بتواند آن‌ها را کنترل کند.

1) سن: با بالا رفتن سن، لایه‌ی رویی پوست نازک‌تر می‌شود. تولید کلاژن، الاستین و هیالورونیک اسید هم با افزایش سن کم‌تر می‌شود. این مسئله باعث می‌شود پوست افراد مسن بیشتر دچار ترک‌خوردگی یا زخم شود. هورمون‌های رشد در انسان نقش مهمی در بهبود بافت پوست دارند و این‌ کار نیز با بالا رفتن سن کاهش پیدا می‌کند. زمانی که روی پوست یک فرد مسن، زخم ایجاد شود ترمیم به دلیل آهسته بودن روند کراتینوسیت‌سازی و کاهش جریان خون در پوست به سرعت اتفاق نمی‌افتد و درنتیجه ترمیم زخم به کندی پیش می‌رود.

2) ژنتیک: در سال ٢٠٢٠، محققان با مشاهده‌ی بافت میکروبی زخم‌های مزمن به این نتیجه رسیدند که افراد بسته به نوع ژن، در معرض عفونت‌های ناشی از پاتوژن‌ها هستند. همچنین آن‌ها دریافتند که انواع باکتری‌های به ترمیم زخم مرتبط هستند. هر چقدر بافت میکروبی یک زخم تنوع بیشتری داشته باشد، زخم زودتر بسته می‌شود. با این‌که بافت میکروبی تاحدودی قابل اصلاح است، ولی مبنای اولیه بیشتر به ژنوتیپ و بافت میکروبی که با آن زاده شده‌اید مربوط است.

کشسانی پوست، کلاژن و فیبرین هم به ژنتیک مربوط است. این فرآیند، در تشکیل اسکارها، استرچ‌ مارک و چین‌وچروک‌های پوستی قابل مشاهده است. تحقیقاتی که روی موش‌ها انجام شده نشان می‌دهد که کنترل ژنتیکی ترمیم زخم تا ٨٦% امکان‌پذیر است. تحقیقات دیگر در انسان‌ها نشان داد که نوع خاص ژن با شروع و پیشروی روند ترمیم زخم مرتبط است.

3) هورمون‌های جنسی: این موضوع پیچیده‌ای است. تحقیقات نتایج متفاوتی را در این مورد نشان می‌دهند. طبق بعضی از تحقیقات، استروژن روند بهبودی را تسریع می‌کند و بعضی تحقیقات دیگر بسته به مرحله‌ی زخم، نقش استروئید را پررنگ‌تر می‌دانند. در بسیاری از بیماران، این مسئله‌ی مهمی نیست. با این‌حال، در بیمارانی که هورمون‌های ساختگی دریافت می‌کنند یا تغییرات ناگهانی هورمونی در آن‌ها اتفاق افتاده است (مانند دوران یائسگی)، این مسئله اهمیت دارد.

4) بیماری‌های عمومی: بعضی از بیماری‌ها بر روند بهبودی تأثیر می‌گذارند: (1) دیابت، (2) بیماری‌های عروقی، (3) بیماری‌های ریوی، (4) نقص ایمنی یا بیماری‌های خودایمنی و (5) وضعیتی که بر دستگاه عصبی خودمختار تأثیر می‌گذارد. دستگاه عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک نقش مهمی در روند بهبودی زخم دارند.

• دیابت: قندخون بالا، روند بهبودی را به تعویق می‌اندازد، بنابراین سطح قندخون باید تا حد ممکن نزدیک به طیف نرمال باشد. با این‌حال، حتی کاهش قند خون 11.1 میلی‌مول در هر لیتر (٢٠٠ میلی‌گرم در یک دهم لیتر) اثربخشی بالایی در ترمیم زخم دارد. ولی این روند بهبودی در بیماران A1C کم‌تر از 7.1%  است. این آگاهی بخشی به بیماران به آن‌ها کمک می‌کند تا کنترل بیشتری بر سطح قند خون داشته باشند.
• نارسایی‌های وریدی: در صورتی که بدن دچار ورم (ادم) شده باشد، زخم بهبود پیدا نمی‌کند. ادم باعث می‌شود فیبرینوژن از مویرگ‌ها بیرون زده و به غشاء میانی پوست برسند. در نتیجه منجر به انسداد مسیر اکسیژن و مواد مغذی به بافت‌ها خواهد شد. این مسئله جریان خون را کاهش می‌دهد و باعث هیپوکسی بافت می‌شود. هیپوکسی بافت به ترمیم بافت لطمه می‌زند و احتمال عفونت با میکروب‌های بی‌هوازی را افزایش می‌دهد. این مسئله عملکرد فیبروبلاست را مختل می‌کند و باعث سرکوب سلول‌های اپیتلیال می‌شود.
• نارسایی‌های شریانی: بهبود جریان خون در بافت به بسته شدن زخم کمک می‌کند. خونرسانی ضعیف، باعث می‌شود سلول‌های اکسیژن و مواد مغذی که برای بهبود زخم به آن‌ها نیاز داریم، کاهش پیدا کنند.
• فیبروز ریوی ایدیوپاتیک: فیبروز ریوی، اکسیژن‌رسانی به بافت را کاهش می‌دهد و با آسیب اپیتلیال بر مکانیسم‌های ترمیم بافت تأثیر منفی می‌گذارد.
• دیگر بیماری‌های مزمن ریوی که بر اکسیژن‌رسانی به بافت‌‌ها تأثیر دارند، بر روند بهبودی نیز تأثیر می‌گذارند.
• بیماری‌های نقص ایمنی. چنین عارضه‌هایی از واکنش التهابی که برای شروع بهبودی زخم لازم است، پیشگیری می‌کند. این مسئله خطر بروز عفونت را افزایش داده و فاگوسیتوز و فعالیت فیبروبلاست را کاهش می‌دهد.
• نوروپاتی حسی و خودمختار. پیام‌رسان‌های عصبی و نوروپپتیدهایی که با اعصاب پوستی تولید می‌شوند در تمام مراحل ترمیم زخم اهمیت دارند. این مواد عامل تراوش پلاسما، اتساع وریدی و التهاب بافت عصبی هستند. نوروپاتی باعث می‌شود تولید این مواد کاهش پیدا کند.

عوامل بیرونی

عوامل بیرونی، مواردی خارجی هستند که مستقیماً تحت کنترل ما خواهند بود.

1) داروها. لازم است سابقه‌ی مصرف دارو بررسی و تأثیرات احتمالی که ممکن است روند بهبودی را به تعویق بیندازد، بررسی شود. در این بخش، فهرستی اجمالی از داروهایی که با روند بهبودی زخم تداخل دارند، آورده شده است.

• استروئید روند بهبود زخم را به تعویق می‌اندازد. همچنین مصرف بلند مدت آن، سطح قندخون را افزایش می‌دهد. در بالا اشاره کردیم که قندخون بالا، ممکن است روند بهبود زخم را به تعویق بیندازد.
• داروهای ضدانعقاد خون از لخته شدن خون جلوگیری می‌کنند و ممکن است منجر به بافت‌مردگی شوند. این مسئله به‌خصوص در بافت‌های دارای چربی شایع است.
• داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی (NSAIDs) روند ترمیم زخم را به تعویق می‌اندازند، زیرا (1) واکنش التهابی را سرکوب می‌کنند، (2) کلاژن‌سازی را کاهش می‌دهند، (3) مقاومت کششی را کاهش می‌دهند، (4) خطر ابتلا به عفونت را بیشتر می‌کنند.
• داروهای شیمی درمانی با این موارد تداخل دارند: (1) تکثیر سلولی، (2) ورم طولانی مدت، (3) جلوگیری از سنتز پروتئینی، (4) کاهش سنتز کلاژن. حالت تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی هم ممکن است بر مواد مغذی در بدن تأثیر منفی بگذارد.
• داروهای سرکوب ایمنی منجر به این موارد می‌شوند: (1) لطمه زدن به تشکیل فیبروپلاست، (2) افزایش خطر عفونت، (3) افزایش مقاومت کششی. عوارض جانبی این داروها بر دستگاه گوارش به تغذیه‌ی فرد نیز لطمه می‌زند.

2) تغذیه. مواد مغذی مورد نیاز برای ترمیم بافت باید فراتر از مقدار توصیه شده به طور روزانه در روال عادی باشد. برای مثال، بدن برای ترمیم بافت به آب بیشتری نیاز دارد که این به اندازه‌ی زخم و وضعیت عمومی سلامت بیمار بستگی دارد. این‌طور تخمین زده شده که نیاز انسان به نوشیدن آب در طول روند بهبودی زخم ٢٠ تا ٣٠% بیشتر از حد نرمال است. در طول روند بهبودی، پزشکان و متخصصان تغذیه، رژیم غذایی مختص بیمار را به او ارائه می‌دهند. معمولاً برای دو تا ١٢ هفته هنگام ترمیم زخم، داروهای مکمل یک دُز بالاتر از حد مجاز برای بیمار تجویز می‌شود. پس از طی دوران بهبودی، این میزان باید به حد نرمال برگردد و بیمار از رژیم غذایی معمول استفاده کند.

لیست مواد مغذی مورد نیاز برای بهبود زخم

مهم‌ترین مواد مغذی شامل این موارد است: آبکربوهیدراتپروتئین، خصوصاً پروتئین‌هایی مانند آمینواسیدهای آرژینین و گلوتامینویتامین آویتامین ٍٍثویتامین دزینک

دیگر مواد مغذی برای بهبود روند ترمیم زخم شامل این موارد است: ویتامین ای منیزیم منگنز مس اسیدهای چرب امگا ٣

3) اضطراب و بالا بودن سطح کورتیزول. اضطراب باعث (1) افزایش احتمال ابتلا به عفونت، (2) کاهش اصلاح هورمون رشد و (3) طولانی شدن روند بهبودی می‌شود.

• گوئین و همکارانش بهبودی زخم‌های کوچک ناشی از نمونه‌برداری در یک گروه از دانشجویان دندانپزشکی را با هم مقایسه کردند. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که روند بهبودی در شرکت‌کنندگان این مطالعه، در شرایطی که اضطراب دوران امتحان را تحمل می‌کردند نسبت به کسانی که در تعطیلات بودند، سه روز بیشتر طول کشید. این آمار افزایش ٤٠ درصدی دوران بهبودی در افراد جوان را نشان می‌داد.
• روند بهبود زخم در افراد مسن که همزمان به بیماری‌های دیگری نیز مبتلا هستند به کندی پیش می‌رود. اضطراب این وضعیت را وخیم‌تر می‌کند.
• افراد مضطرب ممکن است دارای عاداتی باشند که روند ترمیم زخم را به تعویق بیندازد، مانند (1) مصرف الکل یا تنباکو، (2) فعالیت جسمانی کم‌تر، (3) خواب کم‌تر، (4) تغذیه‌ی ناکافی، و (5) عدم پیروی از برنامه‌ی درمانی.

4) کمبود خواب: خواب ناکافی ممکن است منجر به این موارد شود: (1) افزایش تولید کورتیزول، (2) بالا رفتن میزان بیماری‌ها و عفونت، (3) به تعویق افتادن ترمیم لایه‌ی عمقی پوست، (4) کاهش تولید هورمون رشد و (5) آسیب به روند ترمیم زخم. باید در نظر داشته باشید که اختلالات خواب از عوارض جانبی شایع در بسیاری از داروها است. بنابراین، لازم است با بیمار در این مورد صحبت شود و سابقه‌ی درمانی او در نظر گرفته شود. در حالت مطلوب، افراد بزرگسال به ٨ تا ٩ ساعت خواب در طول شبانه‌روز نیاز دارند.

5) سیگار کشیدن. سیگار منجر به این موارد می‌شود: (1) هیپوکسی، (2) ایسکمی بافت، (3) التهاب عروق خونی و (4) اخلال در روند ترمیم زخم. کشیدن حتی یک سیگار باعث کاهش تراکم اکسیژن در بافت می‌شود و افرادی که روزانه یک پاکت سیگار می‌کشند تا حد چشمگیری دچار کمبود اکسیژن خون می‌شوند. امکان از بین بردن آسیب‌دیدگی‌های ناشی از سیگار کشیدن وجود دارد:

• ١٢ ساعت پس از سیگار کشیدن، سطح اکسیژن خون به سطح نرمال برمی‌گردد.
• ٢٤ ساعت پس از سیگار کشیدن، عصب‌ها شروع به ترمیم می‌کنند.
• ترک سیگار تا چهار هفته باعث می‌شود ریزمحیط و عملکرد سلولی به حالت اولیه برگردد. درافرادی که در روز تعداد زیادی سیگار می‌کشند و نمی‌توانند آن را ترک کنند، کم کردن تعداد سیگار در روز ممکن است باعث ارتقای روند بهبودی شود.
• سطح ویتامین سی در پلاسمای افراد سیگاری نسبت به افراد غیرسیگاری پایین‌تر است. بنابراین، مصرف مواد مغذی حاوی ویتامین سی یا مکمل‌های ویتامین سی برای کاهش آسیب‌دیدگی‌های رگ‌های خونی و ارتقای روند بهبودی لازم است.

6) الکل. مصرف الکل (1) بسته شدن زخم را به تأخیر می‌اندازد، (2) خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد، (3) رگ‌زایی را کاهش می‌دهد، (4) به کلاژن سازی آسیب می‌زند، (5) در روند بافت پوششی مداخله می‌کند، و (6) هیپوکسی بافت را تحریک می‌کند. مصرف الکل بیشتر از حد مجاز بر روند بهبود زخم تأثیر می‌گذارد.

7) عفونت

• عفونت باکتریایی. تمام سطح پوست، شامل زخم‌های باز محل تجمع باکتری هستند. بعضی از باکتری‌ها ضرری ندارند و بخشی از بیوم پوست هستند. زخم برای ترمیم به این باکتری‌ها نیاز دارد. تجمع باکتری در زخم‌های مزمن بیشتر از زخم‌های حاد است و باکتری‌های بیماری‌زا در آن‌ها بیشتر است. تا زمانی که تجمع باکتری تحت کنترل بدن باشد، مشکلی ایجاد نمی‌شود. میزان باکتری موجود در زخم‌ها در یک طیف طبقه‌بندی شده است. عفونت موضعی به این دلایل روند بهبودی زخم را به تعویق می‌اندازد: (1) کاهش کلاژن‌سازی، (2) کاهش مواد مغذی که برای بهبودی زخم به آن نیاز داریم، (3) از بین بردن سلول‌هایی که برای بهبودی زخم لازم هستند.

تراکم باکتری‌ها

آلودگی. باکتری‌ها در سطح زخم وجود دارند ولی بر روند بهبودی تأثیری نمی‌گذارند.تجمع. باکتری وجود دارد ولی به بیمار و روند بهبودی آسیبی نمی‌زند.تجمع بحرانی. تعداد بالای باکتری بر روند درمان تأثیر می‌گذارد. پزشک توقف روند بهبودی را مدنظر دارد.عفونت. باکتری به بافت اطراف حمله کرده و تأثیر قابل توجهی بر زخم دارد. وجود باکتری در خون. میزان بالای باکتری بر واکنش التهابی کل بدن تأثیر می‌گذارد.

• عفونت قارچی. این نوع عفونت در بیماران دارای نقص ایمنی مشکل‌ساز می‌شود. اغلب این عفونت ناشی از پانسمان‌های کامپرشن‌تراپی است که تا هفت روز در یک محل باقی می‌ماند. ترشحات زخم و تعریق بدن محیطی مرطوب ایجاد می‌کند که محیطی ایده‌آل برای رشد قارچ به حساب می‌آید. این مسئله در محیط‌های گرم و مرطوب بیشتر است. کنترل عفونت‌های قارچی با این روش‌ها امکان‌پذیر است: (1) ضدقارچ‌های موضعی، (2) دفعات بیشتر تعویض پانسمان، (3) جذب ترشحات زخم با پانسمان.

8) بیوفیلم. این یکی موضوعات جدید و تحقیقاتی است که به تازگی روی آن مطالعه شده است و هنوز درک کاملی از آن وجود ندارد. باکتری برای زنده‌ ماندن روش‌های مختلفی دارد که یکی از آن‌ها، پلی‌ساکارید است که از زخم در برابر از بین رفتن سیستم دفاعی بدن میزبان محافظت می‌کند.

• بیوفیلم به زخم می‌چسبد و برداشتن آن مشکل است و باعث می‌شود در برابر روند بهبودی مقاومت کند.
• بیوفیلم با چشم غیرمسلح قابل رویت نیست (باعث می‌شود سطح زخم براق و چسبناک به نظر بیاید) یا ممکن است مانند لایه‌ای نازک از بافت مرده (زرد رنگ)‌ روی سطح زخم باشد.
• بیوفیلم در عرض چند روز تشکیل می‌شود- ٩٠% زخم‌های مزمن دارای بیوفیلم هستند.
• برای بهبودی زخم، لازم است بیوفیلم برداشته شود. برای این کار، ترجیحاً بهتر است تا چند نوبت از دبریدمان شارپ استفاده شود. پانسمان‌های ضدمیکروبی روش درمانی قابل قبولی به شمار نمی‌آیند زیرا نمی‌توانند با نفوذ به بیوفیلم باکتری‌های مهاجم را از بین ببرند.

9) چاقی. چاقی یکی از عوامل خطرزا در بسیاری از بیماری‌ها است. این مسئله (1) خطر عفونت زخم (2) هماتوم (3) عوارض ناشی از جراحی‌، (4) زخم‌های وریدی و (5) آسیب‌های فشاری را افزایش می‌دهد.

• این خطرات ناشی از (1) کاهش خونرسانی به بافت و کم‌خونی در بافت چربی، (2) افزایش کشش بافت در لبه‌های زخم و (3) آنتی‌بیوتیک ناکافی است.
• آدیپوسیت‌ها با واکنش‌های التهابی و ایمنی تداخل دارند.
• مسائل دیگری مربوط به چاقی که ممکن است بر روند بهبودی زخم تأثیر بگذارند، شامل این موارد است: (1) افزایش فشار، (2) ساییدگی پوست، (3) مسریشن، (4) تحرک ناکافی و نشستن‌های طولانی‌مدت، و (5) ادم.

عوارض جانبی ناشی از یک روش درمانی

عوارض جانبی ناشی از یک روش درمانی به چگونگی کنترل زخم مربوط است. پزشک با اصلاح برنامه‌ی درمان پس از بررسی واکنش زخم به مداخلات درمانی بیشترین تأثیر را در این زمینه دارد.

1) انتخاب پانسمان

• کامپرشن برای زخم‌ وریدی بسیار مهم است و در زخم‌های دیگر نیز باعث کاهش ادم می‌شود. مراقبت صحیح و نظارت بر روند درمان بیمار دارای اهمیت است. اگر کامپرشن روی یک زخم شریانی قرار بگیرد یا از تکنیک صحیحی استفاده نشود، خونرسانی به بافت کاهش پیدا می‌کند و به زخم و پوست اطراف آن آسیب می‌زند.
• برداشتن پانسمان با تکنیک نامناسب ممکن است منجر به آسیب‌دیدگی بافت زخم‌ها شود.
• استفاده از پانسمان‌های نامناسب برای زخم ممکن است باعث ترک‌خوردگی یا مسریشن شود. زخم‌ها برای ترمیم به رطوبت نیاز دارند. انتخاب پانسمان صحیح باعث می‌شود توازنی میان خشکی و رطوبت زخم به وجود بیاید. انتخاب پانسمان به نوع ترشحات و تعداد دفعات تعویض پانسمان بستگی دارد. برای ارزیابی این‌که زخم به پانسمان‌ها چه واکنشی داشته است، لازم است چندین بار آن را معاینه کنیم.
• تعویض بیش از حد پانسمان روند بهبودی زخم را به تعویق می‌اندازد. زمانی که سطح زخم در معرض محیط بیرونی قرار می‌گیرد، ممکن است ٤٠ دقیقه زمان ببرد تا بافت زخم به دمای موردنیاز برای بهبودی برگردد. علاوه‌برآن، تقسیم سلولی میتوز تا سه ساعت پس از تعویض پانسمان مختل می‌شود.

2) دبریدمان نادرست، غیرضروری و بیش از حد لازم. دبریدمان بیش از حد، برای روند بهبود زخم ضرر دارد، زیرا باعث می‌شود بستر زخم آسیب ببیند. معمولاً دبریدمان لازم است تا روند بهبودی ادامه پیدا کند. این یعنی زمانی که دبریدمان انجام می‌شود، باید با برداشتن بافت نکروز و بیوفیلم تا حد ممکن، از زخم مراقبت کنیم. دبریدمان باید توسط پزشک یا جراح انجام شود تا به بافت‌های قابل رشد دسترسی پیدا کند.

3) کنترل ادم با وضعیت قرارگیری بدن. بسیاری از زخم‌های مزمن خصوصاً زخم‌های وریدی، ادم اتفاق می‌افتد. بسته به وضعیت قرارگیری بدن، ممکن است: (1) ادم افزایش پیدا کند، (2) بازگشت خون و جریان لنف از اندام تحتانی کاهش پیدا کند و (3) درد تشدید ‌شود.

• پا باید بالاتر از سطح قلب قرار بگیرد و تمرینات ورزشی ساق پا نیز انجام شود. اگر بیمار نتواند این وضعیت را تحمل کند، باید سعی کند پا را تا سطح پهلوها بالا نگه دارد.
• تنها زخم‌هایی که لازم است برای بهبود آن‌ها عضو آسیب‌دیده آویزان بماند، زخم‌هایی هستند که خون‌رسانی به بافت‌ها در آن مختل شده است؛ از جمله زخم‌های شریانی. در این موارد، نیروی جاذبه به بهبود جریان خون کمک می‌کند.

4) ضدعفونی‌کننده‌های موضعی و پمادهای آنتی‌بیوتیک

• سیتوتوکسیک دارای طیف وسیعی از باکتری‌ است. بااین‌حال، با استخراج باکتری‌های مفید، به گلبول‌های سفید آسیب می‌زند.
• نمونه‌های رایج که برای مراقبت از زخم کاربرد دارد: (1) بتادین (پوویدون آیداین)، (2) محلول داکین (هیپوکلریت سدیم)، (3) کلرهگزیدین، (4) هیدروژن پراکسید، (5) محلول Burow (آلومینیوم استات)، و (6) نقره نیترات.
• آنتی‌بیوتیک‌های موضعی طیف وسیعی ندارند و نسبت به ضدعفونی‌کننده‌ها سمیت سلولی کم‌تری دارند. آنتی‌بیوتیک‌ها معمولاً آسیب کم‌تری به گلبول‌های سفید می‌زنند. با این حال درصورت مصرف نادرست، آسیب‌زننده خواهند بود. تحقیقات روی انسان و حیوان نشان داده که آنتی‌بیوتیک‌های موضعی برای ترمیم پوست مؤثر هستند.
• آنتی‌بیوتیک‌های رایج که برای مراقبت از زخم کاربرد دارند شامل: (1) باسیتراسین، (2) مفناید استات، (3) موپیروسین، (4) نئومایسین، (5) نئوسپورین، (6) پولیسپورین و (7) سیلور سولفادیازین.
• بعضی از این محصولات علاوه بر این‌که روند ترمیم زخم را به تعویق می‌اندازند، برای کلیه و کبد نیز ضرر دارند و درصورتی که بیمار مبتلا به نارسایی‌های کلیوی یا کبد باشد، باید از آن‌ها اجتناب کند.
• این محصولات تنها در صورتی مؤثر خواهند بود که به درستی از آن‌ها استفاده شود. با این حال، هنگام انتخاب باید بسیار دقت کنید و برای رسیدن به نتایج مطلوب و به حداقل رساندن آثار مخرب زمان استفاده از آن را به کم‌ترین حد ممکن برسانید.

5) آسیب‌دیدگی (زخم) موضعی

• فشار بیرونی که بر بافت‌ها وارد می‌شود، منجر به کاهش جریان خون و اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها می‌شود.
• خراشیدگی یا سایش پوست در اثر پوشیدن کفش یا پانسمان ممکن است باعث آسیب‌دیدگی بافت‌ها شده و در نتیجه منجر به زخم شود. همچنین ممکن است بر روند ترمیم زخم اثر بگذارد. این مورد شامل ضربه خوردن، ساییدگی، خراشیدگی و حرکت بیش از حد است.
• این زخم‌های موضعی ممکن است هنگام شستشوی زخم، تعویض پانسمان، پانسمان‌های کامپرشن که به اندازه‌ی کافی تنگ نیستند، پوشیدن کفش یا وضعیت قرارگیری بدن بیمار ایجاد شوند.

عواملی که روند بهبودی زخم را ارتقاء می‌دهند

پنج عامل اصلی که ممکن است روند بهبودی زخم را ارتقاء می‌دهد:

1) بررسی بیماری‌های زمینه‌ای. این کار ممکن است شامل: (1) فشار خون، (2) سطح قند خون (3) خونرسانی به بافت‌ها، (4) کنترل ادم، (5) پیروی از برنامه‌ی درمانی، (6) آفلودینگ، و (7) برداشتن فشار. آموزش متخصصان به بیمار درمورد این مسائل در روند بهبود زخم مؤثر است. درصورت لزوم، بیمار برای درمان به متخصصان دیگر ارجاع داده می‌شود.

2) بهبود وضعیت تغذیه. متخصصان می‌توانند (1) بیمار را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهند. (2) داروهایی متناسب با رژیم غذایی بیمار تجویز کنند، (3) بر اهمیت آبرسانی برای بهبود بافت‌ها تاکید کنند، (4) به بیمار درمورد مزایای مواد مغذی در بهبود زخم آموزش دهند.

3) ورزش و فعالیت‌های جسمانی. فعالیت‌های جسمانی (1) گردش خون و خونرسانی به بافت‌ها را افزایش می‌دهد، (2) ادم را کاهش می‌دهد، (3) وضعیت سلامت بیمار را ارتقاء می‌دهد، و ممکن است (4) اثرات منفی بیماری‌ها را کاهش دهد.

4) حمایت متقابل و آگاهی. می‌دانیم که روش‌هایی وجود دارند که به درمان عارضه‌های مزمن از جمله زخم‌ها کمک می‌کنند. این مسئله ممکن است به این معنا باشد که بیمار مسئولیت را به عهده‌ی پزشک بگذارد و خودش مسئولیت کنترل این وضعیت و بهبودی آن را قبول نکند. از طرف دیگر، ممکن است بیمار احساس ضعف کند و از روند تغییرات توصیه‌شده اطمینان نداشته باشد. بنابراین، بیمارانی که برای مدتی طولانی مبتلا به زخم هستند یا به چندین پزشک مراجعه کرده‌اند ممکن است احساس ناامیدی کنند.

• حمایت متقابل گروه‌ها ممکن است باعث شود بیمار به روند درمان پایبند بماند.
• بعضی از نمونه‌ها شامل (1) پیاده‌روی یا تمرینات گروهی، (2) گروه‌های تغذیه، (3) مقابله با چالش‌ها و مشکلات سلامت، (4) تمرینات تنفسی گروهی.
• آگاهی. تحقیقات نشان داده است که تکنیک‌های کاهش استرس، تمدد اعصاب و تخیل فعال باعث ارتقای روند بهبود زخم می‌شوند.
• بعضی از این نمونه‌ها شامل (1) گفتگوهای درونی مثبت درمورد توانایی بدن برای بهبودی، (2) ارتقای باور به بهبودی، (3) تمرینات مراقبه که اکسیژن‌رسانی، مواد مغذی، ترمیم بافت و مقاومت بدن را مدنظر قرار می‌دهد، یا (4) تمرکز بر ترمیم بدن به جای تمرکز بر اضطراب‌های زندگی. تخیل فعال ممکن است در این موارد کاربرد داشته باشد: (1) مراحل ترمیم بافت، (2) تنفس آگاهانه، (3) هدایت گلبول‌های سفید به طرف زخم، (4) جملات انگیزشی مثبت. این تمرینات می‌تواند به‌صورت گفتاری، نوشتاری یا صوتی باشد. بسیاری از بیماران از این روش‌ها استفاده می‌کنند.

5) مهم‌ترین نکته آموزش به بیمار درمورد زخم و عوامل زمینه‌ای است که معمولاً در برنامه‌ی درمانی به آن توجه نمی‌شود. درک بیمار از برنامه‌های درمانی و توصیه‌های پزشکی ممکن است باعث شود بیمار به این موارد پایبند بماند.

• آموزش به بیمار در تمام مراحل مراقبت از زخم لازم است.
• بیمار می‌داند چه عواملی قابل تغییر و چه عواملی قابل اصلاح هستند، و چه عواملی کاملاً تحت کنترل بیمار قرار دارند.
• آگاهی‌بخشی به بیمار برای رسیدن به اهداف درمانی و اولویت بندی کمک‌کننده است.
• آموزش به بیمار طبق نیاز او انجام می‌شود. متخصصان زمان زیادی را با بیماران می‌گذرانند. بنابراین گزینه‌ی مناسبی برای آموزش به آن‌ها به حساب می‌آیند.