تفاوت هماتوم (خون‌مردگی) و کبودی | مانیکان
مقایسه‌ی آن‌ها از لحاظ ظاهر، اندازه و مدت زمان بهبودی
کبودی نوعی خونریزی موضعی در رگ‌های خونی کوچک‌تر است که معمولاً نیازی به درمان ندارد. هماتوم نوعی جمع‌شدگی خون در رگ‌های خونی بزرگ‌تر است که ممکن است نیاز به تخلیه داشته باشد. هر دو عارضه به دلیل آسیب‌دیدگی رگ‌های خونی ایجاد می‌شوند.
با مقایسه‌ی حالت ظاهری کبودی و هماتوم و علائم این دو، می‌توانیم آن‌ها را از هم تشخیص دهیم. برای مثال، کبودیها صاف هستند و اگر آن‌ها را لمس کنید احساس درد خواهید کرد. هماتوم برآمده، زمخت و دردناک است.
در این مطلب درمورد تفاوت‌های هماتوم و کبودی توضیح داده می‌شود. همچنین مطالبی درمورد دلایل ایجاد آن‌ها و گزینه‌های درمانی مطرح خواهد شد.
تفاوت‌های اساسی: هماتوم و کبودی
در قسمت بعد، درمورد ویژگی‌های هماتوم و کبودی توضیح داده شده است. ولی اگر می‌خواهید بدانید شما به کدامیک مبتلا شده‌اید، در این بخش تفاوت‌های اساسی این دو عارضه به صورت خلاصه آورده شده است:
| هماتوم: برآمده، سفت و دردناک . بعضی از آن‌ها ممکن است عوارض جدی و خطرناکی داشته باشند | کبودی: صاف و مسطح ، درد هنگام لمس محل آسیب‌دیده ، عوارض نه چندان زیاد |
مشخصه‌های کبودی
کبودی علامتی روی پوست است که با آسیب‌دیدگی رگ‌های خونی کوچک مانند مویرگ‌ها و بیرون زدن خون از آن‌ها ایجاد شده است. نام‌های دیگر برای کبودی، اکیموز یا کوفتگی است.
کبودی زیر سطح پوست معمولاً قابل مشاهده است. رنگ پوست که در ابتدا سیاه-آبی شده در عرض پنج تا ده روز به رنگ زرد، سبز یا قهوه‌ای روشن درمی‌آید.
کبودیها معمولاً صاف هستند، هرچند ممکن است التهاب کمی وجود داشته باشد. همچنین ممکن است محل کبودی نسبت به درد حساس شده باشد.
کبودیها ممکن است در بافت‌های عمقی‌تر از جمله ماهیچه‌ها و استخوان‌ها ایجاد شوند. هرچند ممکن است این نوع کبودیها قابل مشاهده نباشند، ولی بیمار در ناحیه‌ی آسیب‌دیده احساس درد می‌کند.
کبودیها معمولاً خودبه‌خود در عرض یک یا دو هفته بهبود پیدا می‌کنند. به‌ندرت پیش می‌آید که در این میان عارضه‌ای جدی رخ دهد، ولی درصورت آسیب‌دیدگی بیشتر این احتمال وجود دارد. برای مثال، کبودی چشم ناشی از آسیب‌دیدگی صورت ممکن است برای بینایی مشکلاتی را ایجاد کند.
مشخصه‌های هماتوم
هماتوم‌های خونریزی‌های بیشتری در رگ‌های خونی بزرگ‌تر است. در هماتوم، لخته شدن یا جمع شدن خون اتفاق می‌افتد. این مسئله باعث می‌شود توده‌ای دردناک و سفت تشکیل شود.
هماتوم در عمق بدن ایجاد می‌شود، مثلاً در یک عضله یا اطراف اندام‌های داخلی. همچنین احتمال بروز هماتوم در زیر پوست، کف سر، بینی، گوش‌ها یا زیر ناخن‌های دست و پا نیز وجود دارد.
زمانی که هماتوم در نزدیک سطح پوست باشد، ممکن است رنگ آن قرمز، سیاه یا آبی باشد. در نهایت رنگ پوست زرد یا قهوه‌ای می‌شود.
مدت زمان بهبودی هماتوم در هر فرد متفاوت است. زمان بهبودی از چند هفته تا چند ماه متغیر خواهد بود که این به اندازه‌ی هماتوم و محل آن بستگی دارد.
ممکن است هماتوم مسئله‌ی نگران‌کننده‌ای باشد. اگر وسعت آن زیاد شود، ممکن است آسیب‌دیدگی‌هایی جدی ایجاد کند و باعث افت فشار خون شود. این وضعیت حتی ممکن است منجر به شوک شود-وضعیتی خطرناک که در آن خون یا اکسیژن کافی به اعضای بدن نمی‌رسد.
هماتوم‌های بسیار بزرگ ممکن است بر اعضای بدن و عملکرد آن‌ها تأثیر بگذارند.
هماتوم بزرگ معمولاً ضخامتی بیشتر از 10 میلی‌متر و قطری بیشتر از 5 میلی‌متر دارد؛ هرچند ممکن است این اندازه‌ها متفاوت باشد.
هماتوم مغز و جمجمه
خطرناک‌ترین نوع هماتوم در مغز و جمجمه است. در این نوع هماتوم‌ها، خون در جمجمه جمع شده و به مغز فشار وارد می‌کند.
این مسئله ممکن است منجر به این موارد شود:
- آسیب‌دیدگی مغزی
- کما یا بیهوشی طولانی مدت
- فلج اندام یا ضعف و ناتوانی در حرکت دادن عضلات قسمتی از بدن
- تشنج یا فعالیت غیرقابل کنترل مغز
دلایل و عوامل خطرناک
کبودی و هماتوم زمانی ایجاد می‌شود که فشار مستقیمی بر بدن وارد شده و باعث پارگی رگ‌های خونی شود. نمونه‌هایی از آن، تصادفات رانندگی، زمین خوردن یا آسیب‌دیدگی هنگام ورزش است.
پس از جراحی‌هایی مانند جراحی پروتز سینه و همین‌طور هنگام شکستگی استخوان‌ها احتمال بروز کبودی وجود دارد.
عواملی که احتمال بروز کبودی یا هماتوم را افزایش می‌دهند:
- سن بالا
- نارسایی‌هایی مانند هموفیلی که در آن روند انعقاد خون مختل می‌شود
- ترومبوسیتوپنی یا کاهش تعداد پلاکت‌های خون که به لخته شدن خون کمک می‌کنند
- مصرف الکل
- بیماری‌های کلیوی یا هر عارضه‌ای که منجر به آسیب‌دیدگی کلیه شود
- کمبود ویتامین C یا ویتامین K
- بیماری‌های ویروسی مزمن
- سرطان خون
داروهایی که احتمال بروز کبودی یا هماتوم را افزایش می‌دهند:
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین
- داروهای رقیق‌کننده‌ی خون مانند هپارین و وارفارین که برای درمان لخته شدن خون به کار می‌روند
- کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون که برای درمان التهاب به کار می‌روند
- آنتی‌بیوتیک‌هایی که برای درمان عفونت‌های باکتریایی مورد استفاده قرار می‌گیرند
- مکمل‌هایی مانند جینکو بیلوبا، اسیدهای چرب امگا ٣ و سیر
تشخیص هماتوم و کبودی
اکثر اوقات پزشکان تنها با معاینه می‌توانند کبودی یا هماتوم را تشخیص دهند. برای موارد مشکوک به کبودی‌های استخوان، ممکن است لازم باشد برای تشخیص شکستگی استخوان از عکسبرداری با اشعه ایکس استفاده شود.
در موارد هماتوم داخلی، از جمله هماتوم مغزی، شاید لازم باشد از تصویربرداری‌هایی مانند سی‌تی اسکن یا ام‌آر‌آی استفاده شود.
درمان
کبودیها یا هماتوم‌های سطحی در منزل قابل درمان هستند. با این حال، هماتوم‌های داخلی و بزرگ‌تر ممکن است به مداخلات پزشکی نیاز داشته باشند.
کبودیها و هماتوم‌های سطحی
کبودیها و هماتوم‌های سطحی احتمالاً خودبه‌خود از بین می‌روند ولی ممکن است روش‌هایی مانند RICE (استراحت، یخ، کمپرشن و بالا نگه داشتن ناحیه‌ی آسیب‌دیده) هم کمک‌کننده باشند.
برای تسریع روند بهبودی در هماتوم‌ها و کبودی‌های سطحی:
- استراحت کنید و محل کبودی یا هماتوم را بالا نگه دارید، زیرا این کار به کاهش ورم و تسکین درد کمک می‌کند.
- در یک یا دو روز اول پس از آسیب‌دیدگی یک کیسه‌ی یخ را لای یک حوله قرار دهید و آن را چندین بار در روز برای 10 تا 15 دقیقه روی ناحیه‌ی آسیب‌دیده بگذارید.
- اگر ناحیه‌ی آسیب‌دیده ورم کرده، آن را بانداژ کنید.
ممکن است همین روش‌ها برای هماتوم‌های روی پوست نیز مؤثر باشند. هرچند ممکن است لازم باشد برای عضو آسیب‌دیده از آتل استفاده شود تا از پارگی مجدد رگ‌های خونی بزرگ‌تر پیشگیری کنیم.
درصورت نیاز، برای تسکین درد بیمار می‌توانیم به جای داروهای NSAID مانند ایبوپروفن از استامینوفن استفاده کنیم. داروهای NSAID خونریزی را بیشتر می‌کنند و ممکن است باعث شوند وضعیت وخیم‌تر شود.
هماتوم‌های بزرگ‌تر یا عمیق‌تر
در مورادی که هماتوم بر عصب یا رگ‌های خونی فشار وارد می‌کند یا باعث آسیب‌دیدگی بافت می‌شود ممکن است به جراحی نیاز باشد. تخلیه‌ی هماتوم با جراحی باید پیش از لخته شدن خون و تشکیل توده انجام شود.
در هماتوم مغزی:
- در مواردی که هماتوم مغزی کوچک است شاید بیمار تنها به استراحت نیاز داشته باشد.
- برای هماتوم‌های مغزی بزرگ‌تر شاید لازم باشد با جراحی بر هول (burr hole) برای سوراخ کردن جمجمه و تخلیه‌ی خون جمع‌شده‌ی داخل آن استفاده شود.
- موارد مزمن ممکن است به کرانیوتومی نیاز داشته باشند. در این جراحی، بخشی از استخوان جمجمه موقتاً برداشته می‌شود تا خون جمع‌شده‌ی داخل آن تخلیه شود.
اگر برای هماتوم مزمن به جراحی نیاز باشد، ممکن است تا چند روز درن جراحی باقی بماند. در طول این چند روز، بیمار در بیمارستان تحت نظر خواهد بود.
برای درمان هماتوم داخلی در هر قسمت دیگری از بدن بیمار باید تحت نظر باشد تا درصورت نیاز مداخلات لازم فوراً انجام شود.
خلاصه
کبودیها ناشی از آسیب‌دیدگی رگ‌های خونی کوچک هستند، در حالی‌که هماتوم‌ها به دلیل آسیب‌دیدگی رگ‌های خونی بزرگ‌تر ایجاد می‌شوند.
کبودیها به‌ندرت باعث عوارض جدی می‌شوند. برخلاف آن، هماتوم خصوصاً هماتوم‌های مغزی ممکن است خطرناک باشند.
بیشتر کبودیها و هماتوم‌های سطحی با معاینه قابل تشخیص هستند و با روش RICE قابل درمان خواهند بود. هماتوم‌های بزرگ‌تر و عمیق‌تر ممکن است به عکسبرداری یا جراحی نیاز داشته باشند.
یادداشت
شاید بروز هماتوم یا کبودی‌های کوچک آزاردهنده باشد ولی احتمالاً بدون هیچ مداخله‌ای درمان می‌شوند. با این وجود، درصورتی که هماتوم یا کبودی با درد همراه بود، لازم است با پزشک مشورت کنید، زیرا این درد ممکن است علامت آسیب‌دیدگی جدی یا نشانه‌ی عفونت باشد.
اگر بدن شما به راحتی کبود می‌شود لازم است به پزشک اطلاع دهید، زیرا ممکن است این مسئله به یک بیماری زمینه‌ای یا مصرف دارو مربوط باشد.
پرسش‌های متداول
ابتلا به هماتوم در ٢٠ هفته‌ی اول بارداری ممکن است منجر به سقط جنین شود، اگر:
بیمار خونریزی واژن داشته باشد یا دچار گرفتگی عضلانی شکم شود
بیمار به هماتوم ساب کوریونیک مبتلا شده باشد که این یعنی اطراف جنین و دیواره‌ی رحم خونریزی کرده باشد.
خیر. کوفتگی نام دیگری برای کبودی است که منجر به نشت خون از رگ‌های خونی می‌شود. هماتوم در اثر پارگی رگ‌های خونی بزرگ‌تر ایجاد شده است.
ممکن است هماتوم ساب‌دورال بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد. این مسئله ممکن باعث آسیب‌دیدگی مغز شود. بنابراین لازم است در موارد مشکوک مداخلات پزشکی انجام شود.
در بعضی موارد که خطر بروز عفونت یا عارضه‌های دیگری وجود داشته باشد، لازم است هماتوم تخلیه شود.
***
هماتوم نوعی کبودی است. این اتفاق زمانی می‌افتد که خون زیر پوست جمع شود. جمع شدن خون زیر پوست باعث می‌شود پوست متخلخل، کشسان و ناصاف به‌نظر بیاید.
هماتوم معمولاً مسئله‌ای نگران‌کننده نیست. این مشکل با لخته شدن خون در رگ متفاوت است و باعث لخته شدن خون نمی‌شود.
مراقبت صحیح، بخش اصلی درمان به شمار می‌آید. هیچ‌وقت قرار ملاقات با پزشک را پشت گوش نیندازید و در صورت بروز هرگونه مشکلی با پزشک یا پرستار تماس بگیرید. همچنین لازم است از نتایج آزمایشات و داروهایی که مصرف می‌کنید آگاهی داشته باشید.
استراحت کنید و از محل کبودی مراقبت کنید
١٠ تا ٢٠ دقیقه در روز از یخ یا کمپرس سرد استفاده کنید
تا سه روز اول، هنگام نشستن یا دراز کشیدن با یک بالشت از محل کبودی محافظت کنید. سعی کنید ناحیه‌ی آسیب‌دیده بالاتر از سطح قلب قرار داشته باشد. این کار به کاهش ورم کمک می‌کند.
محل کبودی را بانداژ کنید. این کار به کاهش ورم کمک می‌کند. بانداژ را خیلی محکم نبندید زیرا در این صورت ورم بیشتری ایجاد خواهد شد.
دارو مصرف کنید. دستورالعمل روی بسته را بخوانید و طبق آن عمل کنید.
اگر پزشک دارویی را برایتان تجویز کرد، آن را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
از دو داروی مسکن به‌صورت همزمان استفاده نکنید، مگر این‌که دستور پزشک باشد. بسیاری از داروهای مسکن حاوی استامینوفن هستند. مصرف زیاد استامینوفن ممکن است به بدن آسیب بزند.
