عملهای جراحی در بسیاری از موارد میتوانند نجات بخش باشند و روزانه میلیونها نفر در سرتاسر جهان به آنها نیاز دارند؛ اما حتی یک عمل جراحی نجات بخش نیز میتواند عوارضی همچون زخم جراحی را به جای بگذارد. زخم جراحی ممکن است مدتها باقی بماند، ظاهر پوست را تحت تأثیر قرار دهد و حتی گاهی از اوقات مشکلات عفونی شدن را به دنبال داشته باشد. با ما در ادامه این مطلب همراه باشید تا بیشتر با زخم جراحی، انواع و عوارض خطرساز آن آشنا شویم.
زخم جراحی چیست؟
زخم جراحی عبارت است از، برش یا شکافی در پوست، که معمولاً در طی عمل جراحی، توسط تیغ جراحی یا اسکالپل ایجاد میشود. همچنین این زخم میتواند نتیجه تخلیهای باشد که در حین عمل جراحی انجام گرفته است. زخمهای جراحی از نظر اندازه بسیار متفاوت هستند. معمولاً اینگونه زخمها با بخیه بسته میشوند، اما بعضی اوقات برای تسریع روند بهبودی، بهتر است باز میمانند.
انواع زخمهای جراحی
زخمهای جراحی را میتوان در یکی از چهار دسته زیر طبقه بندی کرد. این دسته بندیها به میزان آلودگی یا تمیز بودن زخم، ریسک ابتلا به عفونت و محل قرارگیری زخم روی بدن، بستگی دارند:
- کلاس I: این زخمها، زخمهای تمیز محسوب میشوند و هیچ علامتی از عفونت یا التهاب نشان نمیدهند. زخم جراحی کلاس یک، غالباً چشم، پوست یا سیستم عروقی را درگیر میکنند.
- کلاس II: این زخمها آلوده به نظر میرسند. در این دسته، اگرچه زخم ممکن است علائم عفونت را نشان ندهد، اما به دلیل وجود احتمال ابتلا به عفونت، در معرض خطر قرار دارد. به عنوان مثال، زخمهای جراحی دستگاه گوارش ممکن است در معرض خطر ابتلا به عفونت باشند.
- کلاس III: زخم جراحی که در آن یک جسم خارجی در تماس با پوست قرار دارد، خطر عفونت زیادی دارد و یک زخم آلوده محسوب میشود. به عنوان مثال، در زخم ناشی از شلیک گلوله، یک جسم خارجی وارد بدن شده است و احتمال دارد تکههای کوچکی از گلوله در پوست اطراف محل جراحی باقی بماند.
- کلاس IV: این کلاس از زخمهای جراحی به عنوان زخم کثیف و آلوده شناخته میشوند. این دسته شامل زخمهایی است که در معرض مواد مانند مدفوع، قرار دارند.
چه عواملی باعث ایجاد زخمهای جراحی میشود؟
زخمهای جراحی هنگامی ایجاد میشوند که یک جراح با تیغ جراحی یا اسکالپل، برش یا شکافی در پوست ایجاد میکند. همانطور که در مقدمه اشاره کردیم، طیف گستردهای از بیماریهای مختلف نیاز به جراحی دارند. در هنگام انجام عمل جراحی باز، ایجاد زخمهای جراحی غیر قابل اجتناب خواهد بود. گاهی اوقات در یک جراحی، ممکن است چندین زخم کوچک و بزرگ ایجاد شود. در مواردی نیز خارج کردن و تخلیه عفونت یا شی خارجی از بدن، ممکن است باعث ایجاد زخمهای جراحی شود.
چه عوامل خطر سازی سبب ایجاد عفونت زخم جراحی میشوند؟
هر عمل جراحی باز، باعث ایجاد زخم جراحی خواهد شد. با این وجود، احتمال ابتلا به عفونت زخم بعد از عمل، بین 1 تا 3 درصد است که درصد نسبتاً پایینی به حساب میآید. بنابراین فرآیند عمل جراحی، اصلیترین عامل خطر ساز نیست.
عوامل خطر ساز اصلی که باعث ایجاد عفونت زخم جراحی میشوند، بیشتر شامل سایر مشکلات مانند دیابت یا سیستم ایمنی ضعیف هستند. افراد سیگاری، مسن و افرادی که اضافه وزن دارند نیز، در خطر ابتلا به عفونت قرار دارند. جراحیهای فوری، جراحیهای شکمی و جراحیهایی که بیش از دو ساعت، طول بکشند خطر عفونت بیشتری به همراه دارند.
علائم عفونت زخم جراحی
زخمهای جراحی، اغلب توسط جراح یا پزشک معالج، بارها مورد بررسی قرار میگیرند تا از بهبودی آنها اطمینان حاصل شود. عفونتها میتوانند در روی پوست، بافتهای زیر پوست یا ایمپلنتها دیده شوند. علائم عفونت زخم جراحی شامل موارد زیر است:
- افزایش درد و قرمزی در اطراف زخم
- تأخیر در روند بهبودی
- وجود چرک
- بوی ناخوشایند یا وجود ترشحات در زخم
در بعضی موارد، یک زخم جراحی آلوده ممکن است، خشکتر یا عمیقتر از حالت معمول دیده شود. تب، نیز یک علامت شایع در انواع عفونتها به حساب میآید.
چگونه عفونت زخم جراحی تشخیص داده میشود؟
پزشک میتواند با معاینه زخم، ارزیابی علائم یا آزمایش کردن مایعات خارج شده از زخم، وجود عفونت زخم جراحی را تشخیص دهد.
چگونه یک زخم جراحی درمان میشود؟
درمان زخم جراحی، در بیشتر موارد به محل قرارگیری زخم در بدن بستگی دارد. علاوه بر این نوع زخم و اندازه آن نیز در نحوه درمان زخم جراحی تأثیر گذار است. برای درمان زخم جراحی معمولاً پانسمانهای جراحی روی زخم قرار میگیرند و مرتباً تعویض میشوند. پوست اطراف زخم جراحی به احتمال زیاد نیاز به تمیز کردن دارد و اغلب با آب نمک، صابون یا مواد ضدعفونی کننده دیگر تمیز میشود.
مراقبت از زخمهای جراحی در منزل
مراقبت از زخمهای جراحی در منزل ممکن است شامل برخی از روشهای معمول، از جمله تعویض پیاپی پانسمان و تمیز کردن زخم باشد. داروهای مسکن نیز، میتوانند برای کاهش درد مورد استفاده قرار بگیرند. اغلب بیماران قبل از بهبود کامل زخم جراحی، از بیمارستان مرخص میشوند. به همین دلیل بیماران باید از تمام دستورالعملهای مراقبت در منزل که توسط پزشک یا کادر درمانی ارائه میشود پیروی کنند.
عوارض زخمهای جراحی چیست؟
عفونت، اصلیترین عارضه زخم جراحی است. معمولاً تا 30 روز بعد از انجام عمل جراحی، امکان بروز عفونت، در زخم جراحی وجود دارد. عفونتها ممکن است با علائمی مانند قرمزی، دردناک بودن، داغ بودن پوست و تخلیه چرک دیده شوند. برای درمان عفونتها، ممکن است پزشک شما یک آنتی بیوتیک تجویز کند. در صورتی که عفونت با دارو درمان نشود، ممکن است پزشک برای تخلیه عفونت مجبور به باز کردن دوباره زخم باشد.
بهبودی زخمهای جراحی
فرآِند بهبودی زخمهای جراحی برای هر زخم متفاوت است و میتواند از چند روز تا هفتهها یا ماهها ادامه داشته باشد. جراح شما باید بتواند اطلاعات خاصی را در مورد زمان بازگشت به محل کار، توانایی ورزش کردن و زمان بازگشت به کارهای روزمره به شما ارائه کند.
جمع بندی
زخمهای جراحی همراه همیشگی عملهای جراحی هستند و در حال حاضر راهی برای گریز از آنها وجود ندارد. با این حال، اگر زخم جراحی به خوبی درمان شود تقریباً هیچ عارضه مهمی برجای نخواهد گذاشت. رعایت توصیههای پزشک و جلوگیری از بروز عفونت میتواند یک راه مناسب برای درمان سریع زخم جراحی باشد.