نحوهی تشخیص و درمان زخم عفونی | مانیکان
دلیل عفونت زخم چیست ؟
عفونت زمانی رخ میدهد که میکروبها و عوامل بیماریزا، از جمله باکتریها، در داخل پوست آسیبدیدهی زخم رشد کنند. علایم عفونت میتواند شامل افزایش درد، تورم و قرمزی باشد. عفونتهای شدید منجر به تهوع و تب و لرز نیز میشوند.
عفونتهای جزئی با درمانهای خانگی قابل درمان هستند. اما افرادی که درجات شدیدتر و مداومی از عفونت زخم را تجربه میکنند باید به پزشک مراجعه کرده و مراقبتهای پزشکی دریافت کنند.
در این مقاله، شیوهی پیشگیری، تشخیص و درمان زخمهای عفونی را مورد بررسی قرار میدهیم. به علاوه، عوامل خطرزا (ریسک فاکتورها)، عوارض، زمان مراجعه به پزشک و شروع کردن درمانهای پزشکی را نیز شرح میدهیم.
نحوهی تشخیص عفونت زخم
فردی که زخم یا عفونت سطحی دارد، معمولا میتواند با استفاده از درمانهایی که در منزل نیز انجام میشوند، مشکل خود را برطرف نماید. درصورتی که از روشهای درمانی مناسب استفاده شود، زخمهای کوچک به تدریج بهبود می یابند.
درصورت عفونی شدن یک زخم، وضعیت آن با گذشت زمان به جای بهترشدن، بدتر میشود. هرگونه درد، قرمزی و تورم نیز معمولا باشدت بیشتری بروز پیدا میکند.
عفونت زخم میتواند منجر به بروز علایم دیگری نیز شود که عبارتند از:
- گرم شدن پوست اطراف زخم
- ترشحات زرد یا سبز
- بوی نامطبوع
- رگههای قرمز روی پوست اطراف زخم
- تب و لرز
- درد
- تهوع
- استفراغ
درمان زخمهای عفونی در منزل
افراد مبتلا به عفونت خفیف، میتوانند مشکل خود را در منزل نیز حل و درمان کنند. اما زخمهایی که دارای عفونتهای شدیدتر هستند نیازمند مراقبتهای فوری پزشکیاند. به ویژه آن دسته از زخمهای عفونی که با علایم دیگری از قبیل تب، احساس ناخوشی یا ترشح و رگههای قرمز در اطراف زخم همراه هستند.
برای درمان زخم عفونی در منزل باید مراحل زیر را دنبال کنید:
- قبل از شروع مطمئن شوید که تمامی وسایل و تجهیزات لازم ضدعفونی شدهاند و تمیزند. به عنوان مثال، اگر از قیچی یا موچین استفاده میکنید، ابتدا آن را با الکل ضدعفونی نمایید.
- دستانتان را با آب گرم و صابون بشویید، ضدعفونی کنید و سپس خشک نمایید.
- زخم و قسمت بریدگی را با ریختن آب گرم روی آن به مدت چند دقیقه تمیز کنید. از آب گرم و صابون برای تمیزکردن پوست اطراف زخم استفاده کنید اما از تماس صابون با خود زخم و ورود آن به زخم خودداری نمایید.
- اطمینان حاصل کنید که هیچ کثیفی و آلودگی مانند شیشه یا شن در زخم وجود ندارد. درصورت وجود آلودگی، میتوانید از موچین استفاده کنید یا یک پارچه نرم و مرطوب را با احتیاط و به آرامی روی زخم بمالید.
- درصورت تمایل میتوانید یک لایه نازک از پماد ضدعفونی کننده یا وازلین را روی زخم بمالید.
- قبل از پوشاندن زخم با گاز یا باند، اجازه دهید که پوست در معرض هوا خشک شود. معمولا نیازی به پوشاندن بریدگیهای و خراشهای کوچک با باند یا گاز نیست.
سایر نکاتی که لازم است برای درمان زخم عفونی در منزل بدانید به شرح ذیل است:
- حداقل روزی یک بار پانسمان زخم را عوض کنید. اگر پانسمان مرطوب یا آلوده شده، بلافاصله تعویض نمایید.
- هرروز زخم را به آرامی شست و شو دهید.
- از استعمال پراکسید هیدروژن یا ید روی زخم خودداری کنید، زیرا ممکن است در برخی افراد سبب تحریک پوست شود. درصورتی که پمادهای دیگری نیز وجود دارند که سبب تحریک پوست شما میشوند، از مصرف آنها نیز اجتناب ورزید.
- پوست یا قسمت ورم کردهی زخم را فشار ندهید یا تخلیه نکنید، زیرا ممکن است این کار منجر به ایجاد جای زخم و اسکار، کندشدن روند بهبودی و افزایش خطر عفونت گردد.
- درصورتی که زخم طی 1 الی 2 روز رو به بهبودی نرفت، به پزشک مراجعه نمایید.
بیشتر خوانید 👈انواع عفونت زخم
چگونه از عفونیشدن زخم جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از عفونت زخم باید بلافاصله آن را بشویید.
تمیزکردن و محافظت از زخم میتواند ریسک عفونی شدن را کاهش دهد. پس از ایجاد زخم و بریدگی جزئی بایستی نکات ذیل را رعایت کنید:
- بلافاصله زخم را با آب تمیز به مدت چند دقیقه بشویید. سپس پوست اطراف زخم را با آب و صابون تمیز کنید. اگر امکان استفاده از آب پاکیزه وجود ندارد، زخم را با استفاده از دستمال مرطوب الکلی ضدعفونی نمایید.
- اجازه دهید پوست در معرض هوا خشک شود.
- یک پماد ضدعفونیکننده روی زخم بمالید.
- زخم و بریدگی را با گاز یا پانسمان مناسب بپوشانید.
- افرادی که زخمهای بزرگ یا خونریزی بیش از حد دارند بایستی به پزشک مراجعه کنند. پزشک متخصص یا فرد ارائه دهندهی مراقبتهای بهداشتی میتواند درمان مناسب را شروع کرده و از بروز عفونت و دیگر عوارض جلوگیری نماید.
- افرادی که دچار گزیدگی توسط حیوانات شدهاند یا زخم ناشی از برخورد اشیاء آلوده یا زنگزده دارند، ممکن است در معرض خطر ابتلا به کزاز باشند و بهتر است چنین افرادی به پزشک یا درمانگاه مراجعه کنند. متخصص مراقبتهای بهداشتی میتواند زخم را ضدعفونی کرده و در صورت لزوم واکسن کزاز تزریق کند.
کزاز یک بیماری است که به صورت بالقوه امکان کشندگی نیز دارد و زمانی رخ میدهد که باکتریهای خاصی وارد بدن شده و سمومی را آزاد میکنند که اعصاب را تحت تاثیر قرار میدهد. علایم کزاز میتواند شامل اسپاسم عضلانی دردناک، قفلشدن فک و تب باشد.
عوامل خطرزا (ریسک فاکتورها) برای زخم عفونتی
بریدگیهای پوستی، خراشها و سایر آسیبهای پوستی میتوانند درصورت ورود باکتری به درون زخم ایجادشده و تکثیر، عفونی شوند. منشاء این باکتریها ممکن است پوست اطراف زخم، محیط خارجی یا جسم آسیبزننده باشد.
تمیزکردن و محافظت مناسب از زخم نقش بسزایی در کاهش خطر بروز عفونت دارد.
درصورت وجود شرایط زیر، احتمال عفونیشدن زخم بیشتر است:
- زخم بزرگ، عمیق یا دارای لبههای ناهموار و بریده بریده است.
- خاک یا ذرات خارجی آلوده وارد زخم شده است.
- علت ایجاد زخم، گاز گرفتگی از سوی حیوان یا شخص دیگری بوده است.
- علت ایجاد زخم، جراحت ناشی از یک شیء آلوده، زنگ زده یا کثیف بوده است.
برخی بیماریها و عوامل محیطی نیز میتوانند خطر عفونی شدن زخم را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
- دیابت
- گردش خون ضعیف
- سیستم ایمنی ضعیف، مانند شرایطی که افراد مبتلا به ایدز دارند یا افرادی که داروهای سرکوبکنندهی سیستم ایمنی مصرف میکنند
- کم تحرکی، به عنوان مثال افرادی که بیشتر وقت خود را در رختخواب میگذرانند
- افزایش سن – افراد مسن بیشتر در معرض خطر عفونیشدن زخم هستند
- کمبود مواد مغذی و ویتامینهای معدنی
به ندرت پیش میآید که زخمهای ناشی از برشهای جراحی نیز عفونی شوند. طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای آمریکا (CDC)، از سال 2006 تا 2008، حدود 1.9% از زخمهای جراحی در افرادی که در ایالات متحده تحت جراحی قرار گرفته بودند، عفونی شده بود.
عوارض زخم عفونت کرده
درصورتی که زخم عفونی فرد درمان نشود، ممکن است عفونت به سایر قسمتهای بدن سرایت کند و منجر به بروز عوارض جدی شود. از جمله:
- سلولیت، که عفونت لایههای عمیقتر و بافتهای پوست است و میتواند سبب تورم، قرمزی و درد در ناحیهی آسیبدیده شود. علایم دیگر میتواند شامل تب، سرگیجه، تهوع و استفراغ باشد.
- استئومیلیت، که عفونت باکتریایی استخوان است و علایم آن شامل درد، قرمزی و تورم در اطراف ناحیهی عفونی است. خستگی و تب نیز علایم دیگری هستند که ممکن است در مبتلایان به این نوع عفونت رخ دهد.
- سپسیس یک واکنش ایمنی شدید است که گاهی اوقات ممکن است با ورود عفونت به جریان خون رخ دهد. سپسیس میتواند منجر به نارسایی ارگانهای متعددی در بدن شود و تهدیده کنندهی جان فرد است. طبق گزارش مرکز پیشگیری و کنترل بیماریهای آمریکا (CDC)، سالانه حدود 270000 نفر در ایالات متحده آمریکا در اثر ابتلا به سپسیس جان خود را از دست میدهند.
- فاشئیت نکروزان (ورم مفاصل نکروزان) یک بیماری نادر است که با گسترش عفونت باکتریایی به بافتی به نام پوشش فاسیال در اعماق زیر پوست رخ میدهد. فاشئیت نکروزان به لحاظ پزشکی یک مشکل اورژانسی محسوب میشود که سبب آسیب و درد شدید پوست شده و امکان دارد در سراسر بدن نیز گسترش یابد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه نمود؟
فردی که دچار زخم شده است، درصورت دارا بودن شرایط زیر باید سریعا به پزشک مراجعه نماید:
- زخم بزرگ، عمیق و با لبههای دندانهدار و بریده بریده
- لبههای زخم در کنار یکدیگر باقی نمیمانند و دهانهی زخم باز است
- علایم عفونت مانند تب، افزایش قرمزی یا ترشح از زخم مشاهده میشود
- نمی توان زخم را به درستی تمیز کرد یا تمام آلودگی های خارجی مانند شیشه یا شن وسنگ ریزه و مواردی از این دست را از بین برد
- علت ایجاد زخم نیش یا گزیدگی توسط حیوانات، یا اصابت با یک شیء کثیف، زنگ زده یا آلوده است
- اگر خونریزی زخم زیاد است یا حتی فشار به زخم سبب توقف خونریزی نمی شود.
درصورت وجود هرکدام از شرایط و علایم فوق بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
درمان زخم عفونی در کلینیک زخم
ممکن است پزشک عفونت را با تجویز آنتی بیوتیک درمان کند. پزشکان معمولا از آنتی بیوتیک ها برای درمان عفونت های باکتریایی استفاده می کنند. برای درمان کامل عفونت و جلوگیری از بروز مقاومت باکتریهای به دارو، مهم است که فرد حتما دوره درمان با آنتی بیوتیک خود را تکمیل کند.
برخی زخمها، علاوه بر تمیزکردن و ضدعفونی مداوم، نیازمند درمانهای بیشتری هستند. به عنوان مثال، اگر بریدگی بزرگ یا عمیق باشد ممکن است پزشک یا پرستار مجبور شوند برای بستن آن از بخیه استفاده کنند. اما بریدگیهای کوچکتر اغلب با چسب پزشکی یا نوارهای چسبدار بسته میشوند.
اگر زخم حاوی بافت مرده یا آلوده باشد، ممکن است پزشک این بافت را با روشی به نام دبریدمان خارج کند. دبریدمان سبب بهبودی شده و از گسترش عفونت جلوگیری می کند.
درصورتی که علت زخم، نیش و گزش حشرات و حیوانات یا آسیب ناشی از جسم کثیف، آلوده یا زنگ زده باشد، ممکن است لازم باشد واکسن کزاز را به فرد تزریق نمود.
مرکز پیشگیری و کنترل بیماریهای واگیردار ایالات متحده امریکا (CDC) توصیه می کند که بزرگسالان هر 10 سال یکبار یک دوز بوستر واکسن کزاز را دریافت کنند تا در چنین مواقعی از عفونت کزاز در امان باشند. اما باید توجه داشت که برخی انواع زخم نیازمند تزریق واکسن کزاز در افرادی هستند که در پنج سال گذشته دوز بوستر را دریافت نکردهاند.
خلاصه
درصورت ورود باکتری به درون زخم و تکثیر، ممکن است زخم عفونی شود. تمیزکردن و پانسمان فوری بریدگی و آسیب و سایر زخمهای کوچک اینچنینی، بهترین راه برای جلوگیری از بروز عفونت است. اما افرادی که زخمهای بزرگتر، عمیقتر و جدیتری دارند باید به پزشک مراجعه کنند تا درمانهای لازم را برایشان آغاز کند.
علایم و نشانههای عفونت شامل افزایش درد، تورم و قرمزی در اطراف ناحیه آسیب دیده است. افراد می توانند عفونت زخمهای سطحی و کوچک را با تمیزکردن و روشهای درمانی فوق الذکر در منزل درمان کنند. اما عفونتهای شدیدتر زخم نیازمند مراقبت فوری پزشکی است. به ویژه آن دسته از عفونتهایی که با تب، احساس ناخوشی، ترشح و یا رگههای قرمز در پوست اطراف زخم همراه هستند.
رطوبت و عفونت زخم
اگر پوست در مجاورت طولانی مدت با رطوبت باشد، بافت زنده دچار ماسیراسیون (سفید شدن پوست و مردن سلولها) میشود. در مقابل، نبود رطوبت از تولید سلولهای زاینده پوست جلوگیری میکند. زیرا خشک بودن بستر به عوامل تولید و تکثیر سلولی زخم اجازه عبور نمیدهد. راه حل این مشکل، استفاده از درمانهای موضعی مناسب است. مانند پانسمان مرطوب برای زخم هایی با ترشح اندک یا جاذبهای ویژه برای زخمهایی با ترشح فراوان است.
مقاومت چند دارویی
اُرگانیسمهای مقاوم به دارو باکتریهایی هستند که نسبت به آنتی بیوتیکهای خاصی مقاوم شده اند. آنتی بیوتیک مهمترین دارو برای مبارزه با عفونت است بنابراین پیشگیری از مقاوم شدن باکتری ها به دارو و یا ابتلا به عفونت باکتریهای مقاوم به آنتی بیوتیک، امری ضروری است. بعضی از باکتریها به دلایل مختلف به چند نوع آنتی بیوتیک مقاوم میشوند. درمان عفونت ایجاد شده توسط این باکتریها بسیار مشکل است و در بسیاری از موارد منجر به مرگ میشود.
پیشگیری از مقاومت چند دارویی
- عدم تجویز و مصرف آنتی بیوتیک برای زخمهایی که هنوز عفونی نشده اند
- عدم مصرف آنتی بیوتیک برای پیشگیری از عفونت
- استفاده از روشهای تشخیصی حساس، در تعیین نوع عامل عفونی و استفاده از درمان اختصاصی
- خودداری از مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک