تفاوت زخم حاد و مزمن و نحوه مراقبت | مانیکان
هنگام آسیب‌دیدگی، بدن واکنش نشان می‌دهد. روند بهبودی بلافاصله شروع می‌شود و بدن به حالت خنثی برمی‌گردد. ما همیشه به دنبال تعادل در بدن هستیم و اندام‌ها نیز در طول شبانه‌روز همین وظیفه را به عهده دارند. اگر تصادف، آسیب‌دیدگی یا تروما باعث ایجاد جراحت در پوست شود، روند بهبودی در بدن شروع خواهد شد. ممکن است زخم در عرض چند روز ترمیم شود و شاید این روند ماه‌ها به طول بیانجامد. این مسئله به این بستگی دارد که زخم، مزمن است یا حاد. در این مقاله، تفاوت مراقبت از زخم مزمن و حاد را بررسی خواهیم کرد.
مراحل ترمیم زخم
پیش از بررسی تفاوت مراقبت از زخم‌های حاد یا مزمن، لازم است روند ترمیم این دو زخم را بررسی کنیم. بهبود زخم شامل چهار مرحله است: هموستاز یا قطع شدن خونریزی، التهاب، تکثیر و بازسازی.
- هموستاز یا قطع شدن خونریزی
هموستاز اولین مرحله در انعقاد خون است که بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی ایجاد می‌شود تا روند خونریزی کنترل شود. در این مرحله با تجمع پلاکت‌ها، خون لخته شده و روند ترمیم زخم شروع می‌شود. در صورتی که فرد به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت مبتلا باشد، هموستاز مختل می‌شود. اگر این بیماری‌ها در روند درمان تداخلی ایجاد کردند یا باعث شدند روند ترمیم زخم طولانی شود، با پزشک مشورت کنید.
- التهاب
پس از لخته شدن خون، بدن به سلول‌های اطراف محل جراحت، سیگنال‌هایی می‌فرستد که باعث ایجاد التهاب می‌شود. این کار به‌وسیله‌ی نوتروفیل‌ها انجام می‌شود که به محافظت از زخم در برابر عفونت کمک می‌کند و با فعال‌سازی فیبروبلاست‌ها روند بهبودی آغاز می‌شود. در این مرحله مشخص خواهد شد که بیمار به زخم مزمن مبتلا شده یا زخم حاد. اگر التهاب برای مدتی طولانی ادامه پیدا کند، لازم است روش درمانی تغییر کند.
- تکثیر
زمانی که التهاب زخم کاهش پیدا کند، تکثیر اتفاق می‌افتد. در این مرحله، زخم کوچک‌تر شده و با بافت‌های پیوندی جدید پر می‌شود. این مرحله‌ی اصلی در روند ترمیم زخم است که در آن فاکتورهای رشد تولید شده و به‌سرعت تکثیر می‌شوند. در این مرحله لازم است با مراقبت از زخم از بروز التهاب یا عفونت پیشگیری شود.
- بازسازی
آخرین مرحله‌ی ترمیم زخم، بازسازی است. در این مرحله، کلاژن‌سازی در محل زخم افزایش پیدا می‌کند و زخم بسته می‌شود. در بازسازی، بافت زخم نیز ترمیم می‌شود و بنابراین، ممکن است بعد از ماه‌ها یا سال‌ها اتفاق بیفتد. روند بازسازی در زخم‌های حاد طولانی‌تر است.
زخم حاد چیست؟
انتظار می‌رود روند ترمیم زخم‌های حاد نیز مانند مراحلی که در بالا گفته شد، پیش برود. زخم‌های حاد معمولاً هیچ عارضه‌ای در پی ندارند و روند ترمیم آن‌ها در عرض یک تا چهار هفته طی می‌شود.
زخم‌های حاد در اثر آسیب‌دیدگی روی پوست ایجاد می‌شوند. بسیاری از زخم‌های حاد با خراشیدگی‌های جزئی، انواع سوختگی، بریدگی یا در محل برش جراحی ایجاد می‌شوند. تشخیص زخم حاد آسان است زیرا آسیب‌دیدگی پوست با خونریزی و درد در محل زخم همراه است. در موارد جدی‌تر، ممکن است میزان التهاب یا درد و سوزش بیشتر شده یا حتی منجر به تب شود.
زخم مزمن چیست؟
زخم مزمن در ابتدا نوعی زخم حاد است. در صورتی که روند ترمیم زخم طبق مراحل گفته شده پیش نرود، جراحت به زخم مزمن تبدیل می‌شود. زخم‌های مزمن زخم‌هایی هستند که روند ترمیم آن‌ها در عرض چهار هفته پس از درمان طی نمی‌شود. در صورتی که یک زخم در عرض دو ماه به طور کامل بهبود پیدا نکند، زخم مزمن به حساب می‌آید.
دلایل متعددی برای زخم‌های مزمن وجود دارد. گاهی اوقات، میزان فشار وارده بر یک نقطه باعث می‌شود روند بهبود زخم قابل پیش‌بینی نباشد. در موارد دیگر، افزایش بار باکتریایی، آسیب‌دیدگی، کم‌خونی، درمان نامناسب یا عفونت منجر به زخم مزمن می‌شود. در بیماران مبتلا به زخم مزمن، لازم است علاوه بر مداخلات تغذیه‌ای، از پانسمان‌های زخم استفاده کنیم و از متخصص مراقبت از زخم کمک بگیریم.
در صورتی که به زخم حاد مبتلا شده‌اید و روند درمان بیش از حد معمول طول کشید یا این‌که دچار عارضه‌ای شدید، لازم است علائم و نشانه‌های تبدیل زخم به زخم مزمن بررسی شود. نشانه اولیه روند غیرعادی ترمیم زخم است. اگر زخم خصوصاً پس از چند هفته‌ی اول بهبود پیدا نکرد، با پزشک تماس بگیرید و برای درمان زخم از او کمک بگیرید. اگر زخم دارای چرک، التهاب بیش از حد یا درد شدید است احتمالاً نشانه‌ی این باشد که زخم حاد به زخم مزمن تبدیل شده است. از آن‌جایی که بیشتر زخم‌های مزمن در مرحله‌ی التهاب متوقف می‌شوند متوجه هرگونه نشانه‌ی غیرعادی خواهید شد. برای اطلاعات بیشتر درمورد نحوه‌ی ترمیم زخم‌های مزمن و تجهیزاتی که برای مراقبت از زخم به آن‌ها نیاز دارید با پزشک مشورت کنید.
نحوه‌ی درمان زخم حاد
درمان زخم حاد شامل شستشو و استریل کردن محل جراحت و استفاده از پانسمان‌های مناسب طبق دستور پزشک است. نحوه‌ی درمان زخم حاد تا مقدار زیادی به اندازه‌ی زخم، محل زخم و شدت آن بستگی دارد. در بعضی موارد، ممکن است به بخیه نیاز باشد. پزشک درمورد نحوه‌ی درمان زخم و راهنمایی‌هایی در جهت مراقبت از آن با شما صحبت می‌کند. برای این‌که زخم حاد به زخم مزمن تبدیل نشود، لازم است از برنامه‌ی درمانی پزشک پیروی کنید.
قواعد کلی تعویض پانسمان زخم حاد شامل موارد زیر است:
- دست‌ها را با آب و صابون کاملاً بشویید.
- پیش از شروع، تمام وسایل مورد نیاز را روی یک دستمال حوله‌ای تمیز قرار دهید.
- بسته‌بندی‌ها را باز کنید و پیش از شروع در صورت نیاز چسب‌ها را در اندازه‌ی مناسب برش بزنید.
- برای برش پانسمان‌ها از قیچی‌های مخصوص استفاده کنید. قبل و بعد از استفاده از قیچی آن را تمیز کنید.
- پس از برداشتن پانسمان، زخم را معاینه کرده و تغییراتی را که در زخم ایجاد شده بررسی کنید. در صورت افزایش ترشح، بوی جدید، تغییر رنگ ترشح (سبز یا آبی)، قرمزی، درد شدید، تب بیش از ١٠٠ درجه‌‌ی فارنهایت یا افزایش فشارخون، فوراً با پزشک تماس بگیرید. در صورت عدم درمان به‌موقع و عفونی شدن زخم، این علائم می‌تواند نشانه‌ی زخم مزمن باشد.
- زخم را طبق دستور پزشک شستشو دهید. معمولاً استفاده از آب و صابون کافی است ولی ممکن است لازم باشد از محلول نمکی یا نوع خاصی از محلول‌های شستشوی زخم استفاده شود. زخم را به‌طور کامل تمیز کنید.
- طبق دستور پزشک، زخم را مجدداً پانسمان کنید و گوشه‌های آن را با چسب یا گاز محکم کنید.
- دست‌ها و ابزاری که از آن‌ها استفاده کردید را کاملاً بشویید و استریل کنید.
علاوه بر رعایت دستورالعمل‌های مربوط به شستشو و مراقبت از زخم، لازم است در رژیم غذایی خود از غذاهای سالم استفاده کنید. روند بهبودی از داخل بدن شروع می‌شود. بنابراین دریافت مواد مغذی، ویتامین و مواد معدنی کافی برای بدن ضروری است. بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که برای کمک به ترمیم زخم، میزان پروتئین و کالری دریافتی افزایش پیدا کند. سعی کنید در هر وعده‌ی غذایی از پروتئین استفاده کنید. به جای سه وعده‌ی غذایی، شش وعده غذا بخورید تا میزان فشار خون ثابت بماند و متابولیسم بدن تقویت شود. میوه و سبزیجات مصرف کنید و با نوشیدن لااقل هشت لیوان آب در روز، بدن را هیدراته نگه دارید. از نوشیدنی‌های قندی مانند نوشابه یا نوشیدنی‌های ورزشی و مصرف الکل اجتناب کنید.
نحوه‌ی درمان زخم مزمن
روند درمان زخم مزمن مشابه به درمان زخم حاد است. لازم است زخم شستشو داده شود و برای جلوگیری از عفونت، پانسمان تعویض شود. از آن‌جایی که روند بهبودی زخم‌های مزمن طولانی است، ممکن است برای بیمار خسته‌کننده باشد. بنابراین لازم است روند ترمیم سرعت پیدا کند.
تنها راه درمان زخم مزمن، دبریدمان است. در بعضی موارد، لازم است پزشک یا پرستار با برداشتن بافت مرده یا ملتهب اطراف زخم، در روند درمان مداخله کند. برای کمک به تسکین درد، پزشک از بی‌حسی موضعی استفاده می‌کند.
بسیاری از پانسمان‌های زخم‌های مزمن با پانسمان زخم حاد تفاوت دارند. این پانسمان‌ها به روند بهبود زخم کمک می‌کنند. همچنین ممکن است لازم باشد از آنتی‌بیوتیک، بانداژهای فشاری و در بعضی موارد از اکسیژن تراپی استفاده شود. پزشک درمورد این گزینه‌ها و روش کنترل درد با شما صحبت می‌کند.
نتیجه‌گیری
اگر می‌خواهید از خود و خانواده در برابر عوارض انواع زخم‌ها با هر اندازه‌ای مراقبت کنید، لازم است برای این کار آمادگی داشته باشید. ترمیم زخم حاد آسان است ولی اگر به زخم مزمن تبدیل شود، درمان آن سخت‌تر خواهد بود. بهترین راه این است که تجهیزات لازم و هر نوع پانسمانی که ممکن است برای زخم لازم باشد را در دسترس داشته باشید. در مرکز خدمات درمانی بایرام، تجهیزات مراقبت از زخم، برنامه‌ی درمانی و مواد آموزشی در اختیار بیماران قرار می‌گیرد. در این مرکز، همه‌چیز از بانداژ گرفته تا گاز و پانسمان‌های کلاژن، هیدروژل و بانداژهای فشاری در دسترس خواهد بود.
