راهنمای پرستار در چگونگی درمان زخم بستر در منزل
مهم نیست چقدر دل‌تان با این کار باشد یا چقدر قصد کمک داشته باشید؛ پرستاری در منزل از پدر یا مادر یا هر عزیز دیگری کار سختی است. وقتی کسی خبردار می‌شود که شما در منزل از کسی پرستاری می‌کنید، معمولاً واکنش‌شان این است: «تو چطور می‌توانی چنین کاری انجام دهی؟» بعد، شاید به این حرف ادامه دهند و از انجام کارهایی مثل حمام کردن شخص، عوض کردن پوشک یک بزرگسال، درمان زخم بستر در منزل و در واقع هرکاری که به فعالیت‌های داخل حمام مربوط است، حسابی تعجب کنند.
مطمئناً انجام هیچ‌کدام از این کارها آسان نیست. ولی برای بسیاری از پرستاران این وظایف در مقایسه با این‌که شاهد سختی کشیدن و کمک خواستن کسی که دوستش دارید باشید، کار سختی نیست. هیچوقت سختی‌های که یک پرستار از همه طرف تحمل می‌کند را دست کم نگیرید- از جمله احساس خجالت فردی که به او کمک می‌کند.
موضوع امروز ما، درمان و مراقبت از زخم بستر در منزل است. اینجا با چگونگی درمان زخم بستر در منزل و پیشگیری از بروز چنین زخم‌هایی آشنا می‌شویم.
چه عواملی باعث زخم بستر می‌شوند؟
زخم بستر که به آن زخم فشاری یا زخم دکوبیتوس هم گفته می‌شود، دقیقاً همان چیزی است که به نظر می‌آید؛ یعنی آسیب‌هایی در پوست و بافت آن که در اثر فشار طولانی‌مدت روی عضو خاصی از بدن پدید آمده‌اند. برخلاف باور عموم، این زخم‌ها ممکن است در نواحی دیگری از بدن به جز باسن/دنبالچه هم گسترش پیدا کنند. اساساً، هر جایی از بدن که استخوان دارد ممکن است در معرض فشار فیزیکی باشد، از جمله:
- مفصل‌های شانه و ستون فقرات
- پشت بازوها و پاها جایی که روی صندلی قرار می‌گیرد
- پشت یا کنار سر
- پهلو، قسمت پایین کمر یا دنبالچه
- پاشنه، قوزک و پوست پشت زانو
بعضی از این علائم درمورد امکان بروز زخم بستر هشدار می‌دهند:
- تغییرات غیرعادی در رنگ یا بافت پوست
- متورم شدن
- ترشحات چرکی
- وقتی قسمتی از پوست از قسمت‌های دیگر سردتر یا گرم‌تر باشد
- نقاط دردناکی در بدن
حالت ظاهری زخم بستر چگونه است؟
زخم بستر با توجه به میزان عفونی بودن و درجه‌شان ظاهر متفاوتی دارند. زخم بستر درجه ١، لکه‌ای صورتی یا سفیدرنگ است. ممکن است خارش داشته باشد و درصورت لمس کردن دردناک باشد. زخم بستر درجه ٢ مانند یک تاول به نظر می‌رسد. این زخم، ملتهب، قرمز و کمی باز است. و در زخم بستر درجه ٣، این لکه‌ها به زخم‌هایی با چاله‌های عمیق تبدیل می‌شوند که امکان عفونت در آن‌ها بالاست.
درمان معمول زخم بستر و برنامه پیشگیری از آن چیست؟
بهترین راه مقابله با زخم بستر این است که در وهله‌ی اول از بروز چنین زخم‌هایی پیشگیری کنیم. دکتر شهرام اعظمی دکتر زخم بستر در تهران در این مورد توصیه هایی دارد:
حالت بدن بیمار را تغییر دهید یا این‌که او را مرتباً روی تخت جابجا کنید
هرچند ساعت یکبار، بیمار را روی تخت جابجا کنید یا او را درحالت نشسته (و در صورت امکان در حالت ایستاده) قرار دهید. امکان دارد فراموش کنید؟ یک زنگ هشدار تنظیم کنید یا حتی یک دفتر روزانه کنار تخت قرار دهید تا جابجایی‌ها و زمان آن را یادداشت کنید.
«تحرک، مهم‌ترین عامل پیشگیری از زخم بستر است. هرچقدر فشار روی اعضای بدن کم‌تر باشد، میزان خطر کم‌تر است.»
در این لینک > زخم بستر چه خطراتی دارد
با استفاده از کوسن از میزان فشار روی پوست کم کنید
از تجهیزات ارگونومیک (ابزاری برای حفظ سلامت فیزیکی بدن) استفاده کنید. در صورتی که قصد این کار را دارید، درمورد گزینه‌های موجود پرس‌وجو کنید یا با یک متخصص درمانی مشورت کنید. همچنین می‌توانید روی قسمت‌هایی از ویلچر یا تشک که بیشتر استفاده می‌شود، یک پد قرار دهید.
پوست را به طور مرتب معاینه کنید
پوست را بررسی کنید تا درصورت وجود قرمزی، تحریک پوستی یا ترک خوردن در اولین فرصت به آن رسیدگی کنید. این کار را به طور روزانه انجام دهید.
پوست بیمار را سالم نگه دارید
اگر فردی که از او پرستاری می‌کنید، از پوشک استفاده می‌کند به‌طور مرتب آن را تعویض کنید و از پماد مخصوص راش پوستی استفاده کنید تا از پوست او دربرابر مایعات بدن محافظت کنید.
«پوست خشک هم می‌تواند مشکل‌ساز باشد. پس سعی کنید شرایط را پایدار نگه دارید. بهترین راه، شستن پوست با آب گرم و یک صابون ملایم است. از صابون‌های قوی و آب داغ استفاده نکنید و از مالش پوست خودداری کنید. نهایت سعی خود را کنید تا پوست تحریک نشود.
چیزهایی که باید درمورد درمان زخم بستر در منزل بدانید
زخم بستر به سرعت گسترش پیدا می‌کند؛ گاهی تنها در عرض چند ساعت. گاهی اوقات، ممکن است چندین روز طول بکشد. درهرحال، هرلحظه ممکن است این اتفاق بیفتد بنابراین باید حسابی حواس‌تان به بیمار باشد و زخم‌های روی باسن یا دیگر نواحی بدن را معاینه کنید.
به نظر می‌رسد زخم بستر چیزی است که پرستار در منزل از عهده‌ی آن برمی‌آید، ولی دکتر اعظمی بر اهمیت کمک‌های پزشکی به محض آگاهی از بروز یک زخم تأکید دارد.
تا وقتی هنوز در منزل هستید، تا پوست سالم است بلافاصله فشار را از روی نواحی که امکان بروز زخم در آن‌ها وجود دارد، بردارید.
«پوست را خشک و تمیز نگه دارید و روی آن پماد بزنید. هرنوع ترک پوستی، تاول یا بافت آسیب‌دیده باید مورد بررسی پزشک متخصص قرار بگیرد تا با تشخیص درجه‌ی زخم بستر، درمان انجام شود.»
پزشک یا پرستار زخم بستر را ارزیابی می‌کند و بعد برنامه‌ی درمانی از جمله، ترفندهای بهبود زخم را پیشنهاد می‌دهد. این برنامه ممکن است شامل پانسمان زخم برای فشار وارد کردن به آن، استفاده از تشک‌ها یا کوسن‌های مخصوص یا در بعضی مواقع، برداشتن بافت آسیب‌دیده باشد. به همین دلیل، این کار از عهده‌ی یک متخصص در زمینه‌ی پزشکی برمی‌آید.
چه چیزی روی زخم بستر بگذاریم؟
اگر به زخم‌های جزئی در یک بیمار مشکوک شده‌اید، چند راه برای کنترل آن در منزل وجود دارد. عسل، درمانی عالی به حساب می‌آید، زیرا از عفونت جلوگیری می‌کند و به درمان زخم کمک می‌کند. یادتان باشد که این کار برای زخم‌های کوچک تا متوسط تأثیر دارد.
اگر زخم، عفونی شده باشد یا فرد درد شدیدی را تجربه می‌کند، از پزشک کمک بگیرید و این توصیه‌ها را انجام ندهید.
عسل برای زخم بستر
عسل برای مدت طولانی روشی شناخته شده برای درمان یا پیشگیری از عفونت بوده است. این یک ضد عفونی کننده طبیعی است و به نرم شدن پوست، کاهش درد و بهبود روند بهبودی کمک می کند.
مقدار مساوی شکر و عسل را اضافه کنید تا مخلوط غلیظی به دست آید، سپس مخلوط را مستقیماً روی زخم بستر بمالید و با یک باند تمیز بپوشانید. روزی یکبار تعویض کنید تا بهبود یابد.
نقش عسل در بهبود زخم بستر در بیماران سرطانی (منبع www.ncbi.nlm.nih.gov)
آلوئه ورا برای زخم بستر
اگر تا به حال از آلوئه ورا برای آفتاب سوختگی استفاده کرده اید، می دانید که چقدر خوب تسکین می دهد و التیام می بخشد! همچنین بر عفونت، تورم و درد نیز تأثیر دارد.
ژل برگ آلوئه را مستقیماً روی زخم بستر تمیز بمالید، به آرامی آن را به مدت 5 دقیقه بمالید و بگذارید خشک شود. سه بار در روز تکرار کنید.
تاثیر ژل آلوئه ورا بر پیشگیری از زخم فشاری در بیماران بستری در بخش های ارتوپدی: یک کارآزمایی بالینی تصادفی سه سو کور (منبع https://www.ncbi.nlm.nih.gov/)
پودر زردچوبه برای زخم بستر
زردچوبه دارای خواص ضد التهابی، ضد عفونی کننده و آنتی اکسیدانی است که می تواند روند بهبودی را بهبود بخشد و خطر عفونت را کاهش دهد.
پودر زردچوبه را روی ناحیه آسیب دیده پوست بمالید و با یک باند تمیز بپوشانید. سه بار در روز تکرار کنید.
روغن نارگیل برای زخم بستر
روغن نارگیل به دلایل مختلفی روشی موثر برای درمان زخم بستر است. یکی با مرطوب نگه داشتن پوست (برای جلوگیری از گسترش و زخم بستر جدید) و همچنین فرآیند ارسال پیام به گردش خون کمک می کند که باعث بهبودی می شود.
فقط 3 یا 4 بار در روز نواحی آسیب دیده و نواحی در معرض آسیب را ماساژ دهید.
آب شور برای زخم بستر
درست مانند استفاده از آب نمک برای زخم های دهان، یک درمان موثر برای زخم بستر است. از عفونت جلوگیری می کند و باعث بهبودی می شود.
فقط 2 قاشق چایخوری نمک را به یک فنجان آب جوش اضافه کنید. بگذارید خنک شود و از آن برای تمیز کردن زخم ها استفاده کنید. این کار را دو بار در روز انجام دهید. همچنین، قبل از استفاده از درمان های دیگر، از آن برای تمیز کردن زخم ها استفاده کنید.
مدت زمان بهبودی و درمان زخم بستر
طول درمان زخم بستر در هر بیمار متفاوت است. به درجه‌ی زخم، نوع درمان، سن بیمار، وضعیت کلی سلامت فرد، تغذیه و توانایی تحرک او بستگی دارد. ممکن است شخصی با زخم بستر درجه ٢ در عرض یک تا شش هفته بهبود پیدا کند؛ البته در صورتی که رژیم غذایی مناسب داشته باشد و بتواند بدون کمک دیگران حرکت کند. ولی شاید روند درمان کسی که زخم درجه ٣ و ٤ دارد، تا شش ماه طول بکشد. در صورت عدم تحرک، بعضی زخم‌ها هیچوقت خوب نمی‌شوند. برای بعضی افراد، زخم بستر مشکل حادی است.
